«Αστερίσκοι» στην πορεία της οικονομίας, που παραμένει σε αναζήτηση μακροπρόθεσμης δυναμικής, τη στιγμή μάλιστα που το εξωτερικό περιβάλλον επιβαρύνεται απότομα
Καθόλου ενθαρρυντικά δεν είναι τα στοιχεία κινδύνου και οι προκλήσεις που επισημαίνει το ΙΟΒΕ για την ελληνική οικονομία στην τελευταία τριμηνιαία έκθεσή του. Παρά την πρόοδο της Ελλάδας στο πεδίο της ανάπτυξης και σε επιμέρους παραμέτρους, για πρώτη φορά, ίσως, το Ινστιτούτο αναφέρει τόσο εύγλωττα πως το οικονομικό μοντέλο της χώρας είναι κοντά στο να συναντήσει τα όριά του, αντιστρέφοντας τους ισχυρούς αναπτυξιακούς ρυθμούς και κινδυνεύοντας να βρεθεί αντιμέτωπο με επιβράδυνση, ακολουθώντας έτσι τη «μοίρα» των υπόλοιπων χωρών της Ευρωζώνης, από τις οποίες μέχρι σήμερα ξεχωρίζει θετικά.
Ωστόσο, παρά το γεγονός πως οι ρυθμοί μεγέθυνσης του ελληνικού ΑΕΠ σήμερα υπερβαίνουν τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους, καθώς επωφελούνται κυρίως από την αύξηση των επενδύσεων και της απασχόλησης από τα ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα στα οποία βυθίστηκαν στα χρόνια της κρίσης χρέους, το ΙΟΒΕ προειδοποιεί: Eάν δεν υπάρξει αύξηση της παραγωγικότητας, η σημερινή τάση μεγέθυνσης αναπόφευκτα θα ανατραπεί, καθώς «η μεγέθυνση στη χρήση παραγωγικών συντελεστών σταδιακά φτάνει προς ένα όριο και δεν θα υπάρχει άλλο περιθώριο για ανάπτυξη στο πλαίσιο του σημερινού υποδείγματος».
Δείτε ακόμη: Οι προβλέψεις του ΙΟΒΕ για την Ελλάδα του 2025 και οι εξωτερικές γεωπολιτικές πιέσεις
Βεβαίως, για να υπάρξει αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου και αύξηση της παραγωγικότητας είναι βασική προϋπόθεση οι ουσιώδεις παρεμβάσεις στη δομή της οικονομίας και στον τρόπο που λειτουργεί η παραγωγή, καθώς και οι κατευθύνσεις που αυτή παίρνει.
Τα βήματα προόδου
Η δυναμική των επενδύσεων κατά το 2024 ήταν ισχυρή, όπως επισημαίνει και το ΙΟΒΕ, καθώς η ανάκαμψη των πάγιων επενδύσεων κατά το δ’ τρίμηνο σε συνδυασμό με την περαιτέρω ενίσχυση των αποθεμάτων οδήγησε στην αύξηση των συνολικών επενδύσεων.
Οι πάγιες επενδύσεις παρουσίασαν αξιοσημείωτη ετήσια ανάκαμψη κατά 9% στο δ’ τρίμηνο συγκριτικά με το προηγούμενο τρίμηνο, με τις συνολικές (δημόσιες και ιδιωτικές) επενδύσεις να διαγράφουν παρόμοια πορεία, αυξημένες κατά 24,4% από 18,0% στο προηγούμενο τρίμηνο.
Υπογραμμίζεται ότι οι περισσότερες συνιστώσες των επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου κατέγραψαν αύξηση σε ετήσια βάση, με κυριότερες να είναι οι επενδύσεις στις κατοικίες και τις κατασκευές (+18,4% έναντι +6,9%), ενώ εκείνες σε μηχανολογικό και μεταφορικό εξοπλισμό (+3,3% από -2,8%) και λοιπά προϊόντα ακολουθούν (+0,3% από +2,5%).
Μία πιο λεπτομερής ματιά στα στοιχεία που παρατίθενται στην έκθεση του ΙΟΒΕ αποκαλύπτει ότι ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής ήταν θετικός σε έξι από τους επτά τομείς πάγιων επενδύσεων.
Συγκεκριμένα, ανοδικά κινήθηκαν οι επενδύσεις σε κατοικίες (+29,1% από 7,5%), σε αγροτικά προϊόντα (+16,3% από +7,3%), σε άλλες κατασκευές (+11,8% από +6,5%), σε εξοπλισμό τεχνολογίας, πληροφορικής και επικοινωνίας (+8,0% από -2,5%), σε μηχανολογικό εξοπλισμό και οπλικά συστήματα (+6,4% από +2,8%), καθώς και σε άλλα προϊόντα (+0,2% από +2,4%). Αντίθετα, συρρίκνωση κατέγραψαν σε ετήσια βάση οι επενδύσεις σε μεταφορικό εξοπλισμό, πέφτοντας κατά -10,8% από -19,0% προηγουμένως.
Παρ’ όλα αυτά, η ελληνική οικονομία ακόμη βρίσκεται σε αναζήτηση μακροπρόθεσμης δυναμικής, τη στιγμή μάλιστα που το εξωτερικό περιβάλλον επιβαρύνεται απότομα, με αποτέλεσμα το ΙΟΒΕ να βάζει «αστερίσκους» στη μελλοντική της πορεία.
Τα δύο κρίσιμα ερωτήματα και το «μεγάλο στοίχημα» της οικονομίας
Δύο είναι τα ερωτήματα που θέτει η έκθεση του ΙΟΒΕ και τα οποία χρήζουν έμπρακτης απάντησης:
1. Eίναι η ελληνική οικονομία αρκετά ισχυρή μπροστά στις αναταράξεις του διεθνούς περιβάλλοντος;
2. Εχει δημιουργηθεί εγγενής δυναμική που θα επιτρέψει σταθερά υψηλή ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια;
Αν και δεν παραγνωρίζεται το γεγονός της συνεχούς βελτίωσης του ελληνικού αξιόχρεου, με την Ελλάδα να έχει αποσπάσει ήδη την επενδυτική βαθμίδα από τη Moody’s, ενώ η DBRS την τοποθετεί ακόμα υψηλότερα, το δημόσιο χρέος της χώρας μας είναι ακόμη εξαιρετικά υψηλό και στις ίδιες τις εκθέσεις των οίκων υπάρχει μεγάλη απόσταση μέχρι την επιθυμητή αξιολόγηση, που απολαμβάνουν άλλες χώρες στην Ευρωζώνη.
Ως εκ τούτου, οι οποιεσδήποτε αναταράξεις που διαταράσσουν τις χρηματοοικονομικές συνθήκες αφήνουν την Ελλάδα «έκθετη» στους κινδύνους ανατροπής της μέχρι τώρα πορείας της, καθώς η αποπληρωμή του δημόσιου χρέους απαιτεί ανάπτυξη και ισχυρά πλεονάσματα, ενώ δεν πρέπει να λησμονείται και ο παράγοντας αμυντικές δαπάνες, καθώς αναμένεται ένα επιπλέον χρέος 24 δισ. ευρώ, το οποίο δεν είχε προβλεφθεί εκ των προτέρων.
Σε ό,τι αφορά το δεύτερο ερώτημα, το ΙΟΒΕ επισημαίνει πως δεν καταγράφεται ακόμη σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας, καθώς σειρά αναγκαίων διαρθρωτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων έχουν «βαλτώσει». Γι’ αυτό και χαρακτηρίζει την περαιτέρω αναβάθμιση της οικονομίας και την προετοιμασία της για το νέο διεθνές περιβάλλον της αστάθειας ένα «μεγάλο στοίχημα».
Παρά την αξιοσημείωτη σταθερότητα που έχει επιτευχθεί, το ΙΟΒΕ προειδοποιεί πως οι προκλήσεις στην οικονομία παραμένουν, καθώς το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι έντονα αρνητικό, παρά τη βελτίωση στις εξαγωγές ορισμένων κλάδων, με την έκθεση παράλληλα να τονίζει πως αυτό είναι και ο «καθρέφτης» της πραγματικής ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας, έμμεσα αντανακλώντας την ποιότητα της επενδυτικής βάσης αλλά και τους κανόνες λειτουργίας της και τελικά το επίπεδο της αποταμίευσης.
Το στοιχείο της αποταμίευσης, άλλωστε, έχει θίξει ουκ ολίγες φορές και ο πρόεδρος της Τραπέζης της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, ο οποίος έχει επισημάνει πως τα χαμηλά επίπεδα αποταμίευσης που επικρατούν στην Ελλάδα «αφαιρούν» χρήματα από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, μη επιτρέποντας έτσι την αύξηση της χρηματοδότησης παραγωγικών επενδύσεων, κάτι που επαναφέρει ξανά τον κίνδυνο των «δίδυμων ελλειμμάτων», που τόσο ταλάνισαν την ελληνική οικονομία κατά την προηγούμενη δεκαετία.
Βάσει των παραπάνω, το ΙΟΒΕ προειδοποιεί πως η ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια δεν θα προκύψει… αυτόματα.
Η… ωρολογιακή βόμβα των δασμών
Ας σημειωθεί πως οι προσπάθειες της Ελλάδας να διατηρήσει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, αυξάνοντας την παραγωγικότητά της και ενισχύοντας το εξαγωγικό της προφίλ, δεν γίνονται σε συνθήκες «εργαστηρίου». Γίνονται εν μέσω ενός εξελισσόμενου εμπορικού πολέμου, ο οποίος πραγματοποιεί stress test στις αντοχές όλων των οικονομιών, χωρίς ακόμα να γνωρίζουμε το πραγματικό του μέγεθος.
Ως εκ τούτου, οι αναλυτές του Ινστιτούτου υπενθυμίζουν πως για μια οικονομία όπως η δική μας, που ακόμη δεν έχει ισχυροποιηθεί στον επιθυμητό βαθμό, ένα δυσμενές ευρωπαϊκό και παγκόσμιο περιβάλλον μπορεί να υποβιβάσει μεσοπρόθεσμα τις προοπτικές της σε δυσμενέστερα επίπεδα, με την απειλή εδώ να αφορά και τις εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά και την πορεία των επενδύσεων, οι οποίες είναι αναγκαίες ώστε ο ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας να παραμείνει σε ικανοποιητικά ποσοστά.
Ιδιαίτερα για τις επενδύσεις, η αβεβαιότητα η οποία κυριαρχεί αυτό το διάστημα δεν αποτελεί σύμμαχο. Η έλλειψη σαφήνειας γύρω από το επίπεδο των δασμών που θα εφαρμοστούν ανάμεσα στις διάφορες οικονομίες, όπως και για την επίδραση που αυτοί μπορεί να έχουν, παγώνει σε μεγάλο βαθμό τις επενδύσεις, ιδίως τις περισσότερο παραγωγικές και μεσομακροπρόθεσμες, μέχρις ότου επιχειρήσεις και επενδυτές να αξιολογήσουν τη διαμόρφωση του νέου τοπίου.
Μέχρις ότου βγει «λευκός καπνός» από τις διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. και αρχίσουν να αποσύρονται σταδιακά οι δασμοί, η κυρίαρχη ασάφεια αναμένεται να «φρενάρει» πολλές επενδύσεις στην Ελλάδα και διεθνώς, διαμορφώνοντας ένα μείγμα αβεβαιότητας, ασθενών επενδύσεων και αναπόφευκτης υποχώρησης της ανάπτυξης, το οποίο μπορεί να πυροδοτήσει μια παροδική ή και βαθύτερη κρίση στις παγκόσμιες χρηματαγορές, με αρκετά επακόλουθα σε επιχειρήσεις, αγορές και εθνικές οικονομίες.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 25/4/2025)
