Επενδύσεις ύψους 540 εκατ. ευρώ έως το 2027 έχει εξαγγείλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για τη βελτίωση της υποθαλάσσιας συνδεσιμότητας και την ανάπτυξη εξειδικευμένων μέσων επισκευής
του ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΣΚΛΑΒΑΙΝΑ
Ο αυξανόμενος αριθμός περιστατικών δολιοφθοράς στη Βαλτική Θάλασσα θέτει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την ασφάλεια των ευρωπαϊκών υποθαλάσσιων υποδομών. Τα επαναλαμβανόμενα περιστατικά αποτελούν πηγή ανησυχίας, ιδίως σε μια περίοδο έντονων γεωπολιτικών εντάσεων. Αν και δεν υπάρχει επίσημη απόδοση ευθυνών, η συχνότητα και ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνονται τα συμβάντα προκαλούν υποψίες για υβριδικές απειλές, ενδεχομένως κρατικά υποκινούμενες.
Από το 2022 τουλάχιστον έξι σοβαρά συμβάντα δολιοφθοράς έχουν καταγραφεί στην περιοχή, με δεκάδες βλάβες σε καλώδια μεταφοράς δεδομένων και ηλεκτρικής ενέργειας. Το πιο πρόσφατο περιστατικό σημειώθηκε στα ανοιχτά της Σουηδίας, όταν κόπηκε καλώδιο που συνέδεε το Βερολίνο με το Ελσίνκι. Οι Αρχές ερευνούν το ενδεχόμενο το συμβάν να προκλήθηκε από πλοίο που έσυρε την άγκυρά του επί δεκάδες χιλιόμετρα, καταστρέφοντας καλώδια. Το πρόβλημα περιπλέκεται ακόμα περισσότερο από το γεγονός ότι καμία χώρα ή φορέας δεν έχει αναλάβει την ευθύνη για τις επιθέσεις. Αυτή η απουσία ανάληψης ευθύνης εντάσσει τις ενέργειες αυτές στο πλαίσιο της «γκρίζας ζώνης» επιχειρήσεων, όπου η άρνηση είναι συχνά πειστική και στρατηγικά ωφέλιμη. Ωστόσο, η επιλογή στόχων υψηλής σημασίας -υποθαλάσσιες υποδομές ζωτικής σημασίας για την επικοινωνία και την ενέργεια- ενισχύει την αίσθηση ότι πρόκειται για στοχευμένες και οργανωμένες πράξεις.
Το βάθος της Βαλτικής καθιστά τις υποδομές ιδιαίτερα ευάλωτες. Σε περιοχές όπως ο Κόλπος της Φινλανδίας, όπου το βάθος φτάνει τα μόλις 38 μέτρα, ακόμα και μια άγκυρα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ζημιές. Παράδειγμα αποτελεί το περιστατικό με το πλοίο «Eagle S», το οποίο, σύμφωνα με πληροφορίες, έσυρε την άγκυρά του επί 100 χιλιόμετρα, προκαλώντας καταστροφές σε αρκετά καλώδια κοντά στη Φινλανδία. Αντίστοιχη υπόθεση εξετάζεται και για το κινεζικό πλοίο «Yi Peng 3», το οποίο φέρεται ότι έκοψε δύο καλώδια τον Νοέμβριο του 2023. Οι κινεζικές Αρχές αρνήθηκαν την πλήρη επιθεώρηση του σκάφους από τις ευρωπαϊκές Αρχές, ενισχύοντας την αίσθηση ασάφειας. Παρά το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν έχουν σημειωθεί σοβαρές διακοπές υπηρεσιών, οι επιπτώσεις είναι ήδη ορατές. Στην Εσθονία ένα τεχνικό πρόβλημα σε ενεργειακό καλώδιο προκάλεσε άμεσα αύξηση 10% στους λογαριασμούς ρεύματος, αναδεικνύοντας την άμεση σύνδεση μεταξύ υποδομών και καθημερινής ζωής των πολιτών.
Κόστος, χρόνος και αδυναμίες αντιμετώπισης «πονοκέφαλος» για τη Δύση…
Οι εργασίες αποκατάστασης τέτοιων ζημιών είναι χρονοβόρες και ιδιαίτερα δαπανηρές. Η επισκευή ενός καλωδίου δεδομένων μπορεί να διαρκέσει έως δύο εβδομάδες, ενώ τα ενεργειακά καλώδια απαιτούν μήνες και κόστος που φτάνει ακόμα και τα 150 εκατ. ευρώ. Επιπλέον, υπάρχει περιορισμένος αριθμός πλοίων παγκοσμίως, καθώς μόλις 80 μπορούν να εκτελέσουν τέτοιου τύπου αποστολές. Η στρατηγική χρήση της αβεβαιότητας, είτε μέσω πραγματικών ενεργειών είτε μέσω της καλλιέργειας υποψίας, αποτελεί ένα εργαλείο αποσταθεροποίησης.
Το νομικό καθεστώς που ισχύει στα διεθνή ύδατα, όπως η «αθώα διέλευση», αφήνει μεγάλα περιθώρια δράσης, χωρίς επαρκή μηχανισμό ελέγχου. Οπως επισημαίνει ο ειδικός στο ναυτικό δίκαιο Sean Pribyl, δεν υπάρχει ουσιαστικός τρόπος να υποχρεωθούν οι χώρες σημαίας να συνεργαστούν στις έρευνες. Το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε. ανταποκρίνονται με πρωτοβουλίες όπως η αποστολή Baltic Sentry, η οποία περιλαμβάνει φρεγάτες, αεροπορική επιτήρηση και drones για την επιτήρηση της περιοχής. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εξαγγείλει επενδύσεις ύψους 540 εκατ. ευρώ έως το 2027 για τη βελτίωση της υποθαλάσσιας συνδεσιμότητας και την ανάπτυξη εξειδικευμένων μέσων επισκευής. Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης stress tests υποδομών, αναβάθμιση των παρατηρητηρίων και νέο σύστημα διακυβέρνησης καλωδίων. Τέλος, οι κυβερνήσεις δεν ανησυχούν μόνο για τις πρακτικές συνέπειες των επιθέσεων, αλλά και για τις συμβολικές. Η ψυχολογική διάσταση της απειλής, η ενίσχυση του φόβου και η ασάφεια δημιουργούν πίεση στις κοινωνίες και στους θεσμούς.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 25/4/2025)
