Ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα που απασχολούν σήμερα τον ενεργειακό τομέα της Ευρώπης είναι το εξής: γιατί η ζήτηση για ηλεκτρικό ρεύμα δεν ανακάμπτει; Οπως εύστοχα σημείωσε ο Γάλλος ενεργειακός αναλυτής Εμερίκ ντε Βιγκάν, «αναζητείται επειγόντως η χαμένη ζήτηση για ηλεκτρικό ρεύμα». Το πρόβλημα άρχισε με την πανδημία του κορονοϊού το 2020-2021 και επιδεινώθηκε μετά την ενεργειακή κρίση που ακολούθησε την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, το 2022. Η αδύναμη ζήτηση προκαλεί σημαντικές δυσκολίες στην ισορροπία προσφοράς και ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Οι διαχειριστές των δικτύων, δηλαδή οι υπεύθυνοι για την ασφαλή λειτουργία του συστήματος, καλούνται να λύσουν καθημερινά ένα δύσκολο «σταυρόλεξο», ώστε να αποφύγουν διακοπές ρεύματος και αστάθειες στο δίκτυο. Η αύξηση της παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές, σε συνδυασμό με τη μειωμένη ζήτηση, επιδεινώνει την κατάσταση.
Το πρόβλημα όμως δεν σταματά εκεί. Η χαμηλή ζήτηση απειλεί τη βιωσιμότητα των επενδύσεων στις ΑΠΕ. Με απλά λόγια, οι επενδύσεις αυτές βασίστηκαν στην εκτίμηση ότι η ζήτηση για ρεύμα θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια, λόγω της ηλεκτροκίνησης, της εξηλεκτρισμένης θέρμανσης και των βιομηχανικών διεργασιών. Ομως, μέχρι στιγμής, αυτή η αύξηση δεν έχει φανεί στον βαθμό που αναμενόταν. Χαρακτηριστικά ο Λικ Ρεμόν, απερχόμενος διευθύνων σύμβουλος της Electricite de France, προειδοποίησε ότι η Γαλλία αντιμετωπίζει υπερπροσφορά ρεύματος. Η ζήτηση έχει κολλήσει στις 450 τεραβατώρες, μακριά από τον στόχο των 650-700 Twh που είχε τεθεί για το 2035-2040. Σύμφωνα με μελέτη της McKinsey, οι ευρωπαϊκές χώρες προσδοκούν να αυξηθεί η ζήτηση κατά 460 τεραβατώρες έως το 2030. Ωστόσο, εκτιμάται ότι μπορεί να χαθεί το 40% αυτής της αναμενόμενης αύξησης λόγω χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης, ακριβής ηλεκτρικής ενέργειας και μικρότερης υιοθέτησης τεχνολογιών. όπως η ηλεκτροκίνηση και οι αντλίες θερμότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2023 οι πωλήσεις ηλεκτρικών και plug-in υβριδικών αυτοκινήτων αυξήθηκαν μόλις κατά 21%, ενώ το 2021 είχαν αυξηθεί κατά 42%. Αντίστοιχα οι πωλήσεις αντλιών θερμότητας εμφανίζουν πτώση σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Α.ΣΚΛ.
Άμεσες και αποφασιστικές κινήσεις για να επιτευχθεί ανάκαμψη της ζήτησης
Ο Νίκος Μπίτσιος, επικεφαλής του γραφείου Βρυξελλών της Metlen, ανέδειξε το θέμα και τόνισε ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει τεράστιες επενδύσεις σε ΑΠΕ, με την προσδοκία ότι η ζήτηση για ρεύμα θα αυξάνεται σταθερά, λόγω του Green Deal, της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ομως, αντί για αύξηση, η ζήτηση στην Ευρώπη μειώθηκε κατά 7,5% την περίοδο 2021-2023 λόγω της ενεργειακής κρίσης και των υψηλών τιμών. Αυτή η αναντιστοιχία προκαλεί υπερπροσφορά πράσινης ενέργειας σε ώρες χαμηλής κατανάλωσης, δημιουργώντας φαινόμενα αρνητικών ή μηδενικών τιμών ρεύματος. Ταυτόχρονα, οι μέσες τιμές ενέργειας παραμένουν υψηλές, καθιστώντας την κατανάλωση μη ελκυστική για βιομηχανίες και καταναλωτές.
Πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι η εύρεση νέων πηγών ζήτησης, όπως τα κέντρα δεδομένων (data centers), είναι σημαντική, αλλά σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα χρειάζεται να στηριχθούν οι υπάρχουσες δραστηριότητες. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διατήρηση της ενεργειακής κατανάλωσης από τις βιομηχανίες και στην προσπάθεια μείωσης του ενεργειακού κόστους, που παραμένει σημαντικά υψηλότερο στην Ευρώπη σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Σε αυτό το πλαίσιο, προβάλλει ως κρίσιμο ζήτημα η επαναβιομηχάνιση της Ευρώπης και η εξηλεκτρισμένη παραγωγή. Ωστόσο, οι απαιτήσεις για επενδύσεις είναι τεράστιες και οι δημοσιονομικές δυσκολίες πολλών χωρών καθιστούν αβέβαιη την υλοποίηση τέτοιων σχεδίων. Μακροπρόθεσμα, η εξισορρόπηση της κατάστασης μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ανάπτυξης τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας, της αναβάθμισης των δικτύων και της αύξησης των διασυνδέσεων μεταξύ χωρών. Επίσης, οι μηχανισμοί απόκρισης στη ζήτηση μπορούν να συμβάλουν σημαντικά. Ομως για να αλλάξει η εικόνα, απαιτούνται άμεσες και αποφασιστικές κινήσεις. Η ανάκαμψη της ζήτησης για ηλεκτρικό ρεύμα δεν είναι απλώς ζήτημα ενεργειακής στρατηγικής. Είναι βασικό στοιχείο για τη διατήρηση της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης και την επιτυχία της πράσινης μετάβασης. Τα σημερινά δεδομένα δείχνουν ότι χωρίς δράση το μέλλον των επενδύσεων και της ενεργειακής σταθερότητας θα βρεθεί σε σοβαρό κίνδυνο.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (2 ΜΑΙΟΥ 2025)