Το ενδεχόμενο μιας ενεργειακής κρίσης δεν θα έχει μόνο τεχνικές, αλλά κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες
ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΣΚΛΑΒΑΙΝΑ
Καθώς το καλοκαίρι πλησιάζει και οι θερμοκρασίες αρχίζουν να σκαρφαλώνουν, εντείνεται ο προβληματισμός για την ενεργειακή επάρκεια στην Ελλάδα, αλλά και συνολικά στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.
Οι προβλέψεις από φορείς όπως ο ΑΔΜΗΕ και ευρωπαϊκοί διαχειριστές μεταφοράς ενέργειας δείχνουν ότι η κατάσταση το φετινό καλοκαίρι ενδέχεται να είναι πιο επισφαλής από κάθε άλλη χρονιά της τελευταίας δεκαετίας. Ηδη από την περίοδο του Πάσχα καταγράφηκαν τα πρώτα «καμπανάκια».
Η αυξημένη παραγωγή από φωτοβολταϊκά λόγω ηλιοφάνειας, συνδυαστικά με τη μειωμένη ζήτηση λόγω αργιών, προκάλεσε ανισορροπία στο δίκτυο, αναγκάζοντας τον ΑΔΜΗΕ να εκδώσει προειδοποιητικές ανακοινώσεις. Οι τεχνικοί κίνδυνοι εξισορρόπησης, ιδίως τις μεσημεριανές ώρες, αποτέλεσαν τον πρόλογο για τις προβλέψεις που ακολούθησαν.
Πλέον οι τακτικές αναφορές του ΑΔΜΗΕ και τα στοιχεία των ευρωπαϊκών συντονιστικών οργάνων δείχνουν ότι το σύστημα βρίσκεται υπό πίεση. Οι εφεδρείες είναι περιορισμένες, τα επίπεδα υδροηλεκτρικής αποθήκευσης χαμηλά λόγω ξηρασίας και η εξάρτηση από φυσικό αέριο παραμένει υψηλή, σε μια περίοδο που η διεθνής αγορά αερίου εμφανίζει μεταβλητότητα και αστάθεια.
ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΚΡΙΣΗ
Ενα κρίσιμο στοιχείο των φετινών προβλέψεων είναι η αυξανόμενη πιθανότητα για διασυνοριακή κρίση ενέργειας στα Βαλκάνια. Τα ηλεκτρικά συστήματα της νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι πλέον στενά διασυνδεδεμένα, η Ελλάδα εξάγει και εισάγει ρεύμα μέσω αγωγών με τη Βουλγαρία, τη Βόρεια Μακεδονία, την Αλβανία και την Ιταλία.
Αυτό, ενώ σε θεωρητικό επίπεδο ενισχύει την ευελιξία και τη συνεργασία, στην πράξη δημιουργεί το ενδεχόμενο αλυσιδωτών βλαβών ή μεταφοράς αστάθειας από χώρα σε χώρα.
Ηδη από τον Μάρτιο υπήρξαν αναφορές σε ευρωπαϊκούς μηχανισμούς ελέγχου (όπως ο ENTSO-E), που προειδοποιούν ότι, σε περίπτωση παρατεταμένου καύσωνα με υψηλές καταναλώσεις και χαμηλή παραγωγή από ΑΠΕ, η πιθανότητα αποτυχίας κάλυψης φορτίου δεν περιορίζεται εντός των συνόρων μιας χώρας.
Αντιθέτως, μια διαταραχή στη Βουλγαρία ή τη Σερβία μπορεί να μεταδοθεί μέσω των διασυνδέσεων, επηρεάζοντας άμεσα και την Ελλάδα. Η εμπειρία του 2021, όπου διακοπές τάσης στην Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία είχαν φέρει σε οριακή κατάσταση το ελληνικό σύστημα, δείχνει πως το πρόβλημα δεν είναι υποθετικό.
Φέτος, μάλιστα, οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί παρακολουθούν στενά τα Βαλκάνια, που παραμένουν από τις πιο αδύναμες ενεργειακά περιοχές της Ε.Ε. και των γειτονικών χωρών. Ο ΑΔΜΗΕ έχει εκπονήσει σειρά σεναρίων, τα οποία αφορούν ακραίες συνθήκες θερμοκρασίας, παρατεταμένους καύσωνες και ταυτόχρονη χαμηλή παραγωγή από αιολικά. Στο δυσμενέστερο σενάριο υπάρχει πιθανότητα μερικής ή και γενικής διακοπής ρεύματος, εάν δεν αποδώσουν τα προληπτικά μέτρα που έχουν σχεδιαστεί. Αυτά τα μέτρα περιλαμβάνουν αυστηρότερη διαχείριση φορτίου, δυνατότητα ενεργοποίησης βιομηχανικών καταναλωτών για μείωση κατανάλωσης μέσω μηχανισμών Demand Response και ενίσχυση της επιτήρησης στις διασυνδέσεις με τις γειτονικές χώρες.
Επιπλέον, έχει προβλεφθεί συντονισμός με τους αντίστοιχους διαχειριστές στη Βουλγαρία και τη Βόρεια Μακεδονία για άμεση ανταλλαγή δεδομένων, ώστε να υπάρχει έγκαιρη προειδοποίηση σε περίπτωση επικείμενης αστάθειας. Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε συνεργασία με τη ΡΑΕ, έχει αρχίσει καμπάνια ενημέρωσης για την αποφυγή υπερβολικής κατανάλωσης κατά τις ώρες αιχμής, δίνοντας έμφαση στη χρήση κλιματιστικών σε λογικές θερμοκρασίες και στη χρονική μετατόπιση των ενεργοβόρων συσκευών. Παρότι τέτοια μέτρα είναι γνωστά και στο παρελθόν εφαρμόστηκαν, φέτος αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, λόγω της μεταβατικής φάσης του ενεργειακού συστήματος.
Η Ελλάδα, όπως και πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης, βρίσκεται στο μέσο μιας ενεργειακής μετάβασης, από ένα σύστημα βασισμένο σε ορυκτά καύσιμα, σε ένα αποκεντρωμένο δίκτυο υψηλής συμμετοχής των ΑΠΕ. Η μετάβαση αυτή, όμως, ενέχει κινδύνους, όταν δεν συνοδεύεται από έγκαιρη αναβάθμιση των δικτύων, αποθήκευση ενέργειας και ευφυή διαχείριση της ζήτησης. Καθώς το καλοκαίρι πλησιάζει, η επαγρύπνηση είναι επιβεβλημένη. Οι Αρχές, οι πάροχοι αλλά και οι ίδιοι οι καταναλωτές καλούνται να λειτουργήσουν με συνείδηση και υπευθυνότητα, προκειμένου να αποφευχθεί ένα ενδεχόμενο γενικό μπλακ άουτ, που θα είχε όχι μόνο τεχνικές, αλλά και κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.
Καμπανάκι για Ελλάδα και Βαλκάνια το παράδειγμα της Ιβηρικής
Τα πρόσφατα ενεργειακά προβλήματα στην Ιβηρική Χερσόνησο και ειδικά η αιφνίδια αποσταθεροποίηση του ηλεκτρικού συστήματος στην Πορτογαλία την Ισπανία αλλά και σε μερικά τμήματα της νότιας Γαλλίας έχουν προκαλέσει έντονες ανησυχίες σε ολόκληρη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Τα γεγονότα αυτά, που περιλάμβαναν κυκλικές διακοπές ρεύματος λόγω υπερφόρτωσης του δικτύου σε συνθήκες υψηλής ζήτησης και μειωμένης παραγωγής από ΑΠΕ, ανέδειξαν την ευαλωτότητα των διασυνδεδεμένων συστημάτων. Οι φόβοι στην Ελλάδα εστιάζονται στο ενδεχόμενο μετάδοσης τέτοιων κρίσεων, μέσω των διασυνοριακών αγωγών ενέργειας, ειδικά στα Βαλκάνια. Το ελληνικό σύστημα, αν και πιο ανθεκτικό, δεν είναι απρόσβλητο, και η εμπειρία της Ιβηρικής ενισχύει τις εκτιμήσεις για ανάγκη αυξημένης επιτήρησης, αποθήκευσης και συντονισμού. Ενα τοπικό πρόβλημα μπορεί να μετατραπεί σε περιφερειακή κρίση, επιβεβαιώνοντας ότι η ενεργειακή ασφάλεια είναι πλέον υπόθεση ευρωπαϊκής συνοχής.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 16/5/2025)
