Καθίσταται απαραίτητο ένα στέρεο και αξιόπιστο γεωπολιτικό θεμέλιο για να διατηρήσει ανοιχτό εμπόριο και να μπορεί να το υποστηρίξει με ασφάλεια
ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΓΕΛΑΝΤΑΛΙ
Αναμενόμενη η απόφαση των κεντρικών τραπεζιτών, μελών του συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπως άλλωστε και οι δηλώσεις της προέδρου Κριστίν Λαγκάρντ.
Στη λίγο ως πολύ πεπατημένη της συντηρητικής πολιτικής που ακολουθείται και της συμβιβαστικής γραμμής αντίρροπων τάσεων στο εσωτερικό της ΕΚΤ, υπό την εντεινόμενη πίεση λόγω δασμών, φθίνουσας πορείας της οικονομίας, μειούμενης ανταγωνιστικότητας ενός μεγάλου μέρους της ευρωπαϊκής επιχειρηματικότητας. Με αφορμή την αποκάλυψη του Politico, πως στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέταζαν τη μη παράταση της χρήσης κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης πέραν του 2026, στη Φρανκφούρτη επικρατούσε έντονος προβληματισμός. Από τη μία πλευρά οι τραπεζίτες που υπεραμύνονταν της μείωσης των επιτοκίων, από την άλλη οι πιο άτεγκτοι, οι οποίοι επιμένουν στην τήρηση αυστηρής γραμμής. Υπέρ της περαιτέρω μείωσης -μετά τη συνεδρίαση της Πέμπτης- ήταν οι κεντρικοί τραπεζίτες της Γαλλίας (Φρανσουά Βιλερουά ντε Γκαλό), της Φινλανδίας (Ολι Ρεν), της Λιθουανίας (Γκεντιμίνας Σίμκους), προφανώς ο Γιάννης Στουρνάρας αλλά και άλλοι. Κοινός τόπος στη Φρανκφούρτη πως δύο μέλη του συμβουλίου (Ρόμπερτ Χόλτσμαν, Ιζαμπέλ Σνάμπελ) είχαν ταχθεί κατά της μείωσης και στη συνεδρίαση του Απριλίου. Εκφραστές της «γερακίσιας» πολιτικής, ο Αυστριακός τραπεζίτης και η Γερμανίδα μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ προφανώς και μειοψήφησαν (τον Απρίλιο), πλην όμως η τάση της σκληρής γραμμής παραμένει ενεργή.
Η συγκυρία απαιτεί αυξημένη προσοχή, καθώς το ευρώ είναι σε τάση ανατίμησης έναντι του δολαρίου (θετική εξέλιξη, καθώς μειώνεται το κόστος εισαγόμενων πρώτων υλών, που τιμολογούνται δολαριακά), μειώνονται οι τιμές του πετρελαίου διεθνώς, μειώνεται όμως και η ζήτηση λόγω της επιβράδυνσης του ρυθμού ανάπτυξης. «Πιστεύω ότι θα μειώσουμε τα επιτόκια άλλη μία φορά τον Ιούνιο και στη συνέχεια βλέπω μια παύση (στη συνεδρίαση του Ιουλίου)» δήλωνε τελευταία ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, από τους εθνικούς κεντρικούς τραπεζίτες με ενδελεχή γνώση και πολυετή εμπειρία (στα της Φρανκφούρτης).
Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο η επικεφαλής της ΕΚΤ είχε αναφερθεί σε πρώτης τάξεως ευκαιρία για το ευρώ να σταθεί δίπλα στο δολάριο σαν διεθνές νόμισμα. Πρακτικά η Γαλλίδα, σε πρώτη ανάγνωση, εννόησε το ενδεχόμενο μιας αναβάθμισης μέσα από την παρούσα κρίση του ευρώ σε διεθνές αποθεματικό νόμισμα. Θα ήταν θετική εξέλιξη, εάν όντως μπορούσε να επιτευχθεί. Σήμερα, παρά την πίεση που υφίσταται, το δολάριο «καλύπτει» σαν διεθνές αποθεματικό νόμισμα το 58% των συναλλαγών παγκοσμίως, όταν το ευρώ παραμένει σταθερά στο 20%, και αυτό είναι ποσοστό που αντιστοιχεί στο ευρώ εντός της Ευρωζώνης και όχι κάτι περισσότερο. Τι χρειάζεται για να μπορέσει το ευρώ να καταστεί σταδιακά «διεθνές αποθεματικό νόμισμα»; Ενα στέρεο και αξιόπιστο γεωπολιτικό θεμέλιο, που θα διατηρεί μια σταθερή δέσμευση για ανοιχτό εμπόριο και θα μπορεί να το υποστηρίξει με ασφάλεια. Ακριβώς αυτό που δεν υφίσταται πλέον και κατά πως φαίνεται λόγω Τραμπ θα χρειαστεί χρόνο για να αποκατασταθεί (και εάν…) για την Ευρώπη, δυστυχώς.
Το πρόβλημα καθίσταται όλο και πιο σύνθετο, όλο και πιο δυσεπίλυτο. Τουλάχιστον αυτό τεκμαίρεται από τις τελευταίες εκδόσεις κρατικών ομολόγων, δηλαδή χρέους οικονομιών μεγέθους των ΗΠΑ, της Γερμανίας, της Ιαπωνίας, της Ιταλίας κ.λπ. Ειδικότερα στις πιο μακρινές εκδόσεις (κυρίως 30ετίας) και τα κεφάλαια προσφέρονται με περισσότερη φειδώ και μεγαλύτερες αποδόσεις απαιτούνται. Οι τιμές των ομολόγων υποχωρούν και οι αποδόσεις αυξάνονται, με συνέπεια να παρεμβαίνουν οι κεντρικές τράπεζες (Fed, BoJ, BoE κ.ά.) για να καλυφθεί η ζήτηση. Φαύλος κύκλος, καθώς η εξυπηρέτηση του χρέους καθίσταται ακριβότερη, με συνέπεια τα δημοσιονομικά ελλείμματα να διογκώνονται όλο και περισσότερο. Μέχρι πού μπορεί να φτάσει αυτή η… φούσκα; Ποιο είναι το σημείο θραύσης; Πιθανόν να εξαρτηθεί από την αποτελεσματικότητα -ή όχι- των ακραίων τακτικών που μετέρχεται το σύστημα Τραμπ στις ΗΠΑ. Προσώρας κερδίζεται χρόνος, δεν επιλύεται το πρόβλημα.
Η επάνοδος των «τιμωρών των ομολόγων» και τα «καμπανάκια» νέας κρίσης
Ο Jamie Dimon προειδοποιεί για τον κίνδυνο δημιουργίας ρωγμής στην αγορά ομολόγων μετά τη «μαζική υπερβολή» των δαπανών και της ποσοτικής χαλάρωσης της αμερικανικής κυβέρνησης (Μπάιντεν) και της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ. «Απλώς δεν ξέρω αν θα είναι κρίση σε έξι μήνες ή σε έξι χρόνια και ελπίζω ότι θα αλλάξουμε τόσο την πορεία του χρέους όσο και την ικανότητα των market makers να κάνουν αγορές» δηλώνει από το βήμα του Εθνικού Οικονομικού Φόρουμ του Ρέιγκαν. «Δυστυχώς, μπορεί να χρειαστεί αυτό για να μας αφυπνίσει…» συμπληρώνει ο διευθύνων σύμβουλος της JP Morgan Chase & Co. Η ανησυχία για το δημοσιονομικό έλλειμμα ενισχύθηκε τον Μάιο, συνδεδεμένη με το νομοσχέδιο για τη μείωση της φορολογίας που κινείται στο Κογκρέσο. Ο Dimon έχει δηλώσει επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια ότι ανησυχεί για τις παγκόσμιες δαπάνες για το έλλειμμα και, όταν ρωτήθηκε για το αν οι λεγόμενοι «τιμωροί ομολόγων» έχουν επιστρέψει, η απάντησή του ήταν καταφατική. Ο λόγος για τους γνωστούς και vigilantes, που με μαζικές πωλήσεις χρέους του Ηνωμένου Βασιλείου εξώθησαν σε παραίτηση τη Λιζ Τρας, τον Οκτώβριο 2022, στην πιο σύντομη θητεία πρωθυπουργού στην ιστορία του.
Ο Jamie Dimon είχε προειδοποιήσει και πάλι τον Απρίλιο πως αναμένει μεγάλη αναταραχή στην αγορά του Δημοσίου που θα προκαλέσει παρέμβαση της Fed.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (5 ΙΟΥΝΙΟΥ 2025)
