Οι νέες επιβαρύνσεις τείνουν να μετατρέψουν το κορυφαίο εξαγώγιμο προϊόν μη ανταγωνιστικό. Απώλειες ακόμα και 50% στη ζήτηση προβλέπουν οι παραγωγικοί φορείς
Σε κίνδυνο βρίσκεται το εμπόριο του ελληνικού ελαιολάδου εξαιτίας των νέων αμερικανικών δασμών, που αναμένεται να επιβληθούν από την 1η Αυγούστου, καθώς αποτελεί ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα εξαγώγιμα προϊόντα, με σημαντικό μερίδιο στην αγορά των ΗΠΑ. Και αυτό διότι, με απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ, οι ΗΠΑ ανεβάζουν τους δασμούς σε εισαγόμενα ευρωπαϊκά προϊόντα στο 30%, πλήττοντας, μεταξύ άλλων, και τον ελληνικό αγροδιατροφικό τομέα. Αν και οι βρώσιμες ελιές έχουν μεγαλύτερη παρουσία σε περισσότερες αγορές (σε πάνω από 120 χώρες), η μονάδα αξίας είναι χαμηλότερη, καθιστώντας το ελαιόλαδο το κορυφαίο εξαγώγιμο προϊόν σε αξία και ένα από τα λίγα που αγγίζουν ή ξεπερνούν τα 800 εκατ. ευρώ ετησίως.
Οι τελευταίες εξελίξεις όσον αφορά τους δασμούς προκαλούν σοβαρές ανησυχίες στους εξαγωγείς, καθώς οι ΗΠΑ είναι η τρίτη μεγαλύτερη αγορά για το ελληνικό ελαιόλαδο. Η αύξηση του κόστους καθιστά το προϊόν μη ανταγωνιστικό σε σύγκριση με άλλες χώρες που επίσης δραστηριοποιούνται στις εξαγωγές ελαιολάδου.
ΤΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ
Το 2024 οι ελληνικές εξαγωγές ελαιολάδου διαμορφώθηκαν σε περίπου 150.000 τόνους, παρουσιάζοντας μικρή μείωση σε σχέση με τους 159.000 τόνους του 2023, ωστόσο η συνολική αξία τους διατηρήθηκε ή και αυξήθηκε οριακά, αγγίζοντας τα 800 εκατ. ευρώ, κυρίως λόγω της ανόδου των διεθνών τιμών.
Οι απευθείας εξαγωγές προς τις ΗΠΑ έφτασαν τους 18.000-20.000 τόνους, ενώ, αν συνυπολογιστούν και οι επανεξαγωγές μέσω τρίτων χωρών, εκτιμάται ότι το σύνολο άγγιξε τους 45.000 τόνους. Σε όρους αξίας, οι εξαγωγές ελληνικού ελαιολάδου προς την αγορά των ΗΠΑ διαμορφώθηκαν σε περίπου 150-200 εκατ. ευρώ, ενισχυμένες σε σχέση με το 2023. Η μέση τιμή εξαγωγής το 2024 ξεπέρασε σε ορισμένες περιπτώσεις τα 9,50 ευρώ/κιλό, ενισχύοντας μεν τα συνολικά έσοδα, αλλά αυξάνοντας την έκθεση του προϊόντος σε κινδύνους ανταγωνιστικότητας.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, η επιβολή δασμών 30% από την 1η Αυγούστου συνεπάγεται σοβαρό πλήγμα, καθώς η επιβάρυνση στην τελική τιμή λιανικής εκτιμάται σε 1,5 έως 2 ευρώ ανά φιάλη 500 ml, γεγονός που ενδέχεται να προκαλέσει υποχώρηση της ζήτησης και πτώση του εξαγόμενου όγκου κατά 30% έως 50% στο β’ εξάμηνο του 2025, σύμφωνα με προβλέψεις εξαγωγικών φορέων.
Κ.Α.
Χάνονται το… στοίχημα και μερίδιο στην αμερικανική αγορά
Η αγορά των ΗΠΑ δεν είναι δεδομένη, καθώς, αν το ελληνικό ελαιόλαδο γίνει ακριβότερο, υπάρχουν άμεσα διαθέσιμοι ανταγωνιστές όπως η Τυνησία, το Μαρόκο, η Τουρκία και η Χιλή. Για παράδειγμα, η Τυνησία εξήγαγε το 2023 περισσότερους από 50.000 τόνους ελαιολάδου στις ΗΠΑ, εκμεταλλευόμενη διμερείς εμπορικές συμφωνίες. Αντίστοιχη στρατηγική ακολουθούν το Μαρόκο και η Τουρκία. Σε αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει μερίδιο σε μια αγορά όπου έχει επενδύσει σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Οι αυξήσεις στις τελικές τιμές που θα πληρώνει ο Αμερικανός καταναλωτής διαφέρουν ανάλογα με το σημείο πώλησης, αλλά το μόνο σίγουρο είναι πως οι πιο μικρές εταιρίες είναι διαχειριστικά αδύνατο να απορροφήσουν το επιπλέον κόστος, ωθούμενες σταδιακά σε έξοδο από την αγορά.
Επιπλέον, η τιμή παραγωγού για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο στην Ελλάδα κυμαίνεται ήδη στα 8,20 ευρώ/κιλό, υπερδιπλάσια σε σχέση με το 2022. Αυτό σημαίνει ότι το περιθώριο κέρδους έχει ήδη μειωθεί σημαντικά προτού καν προστεθούν οι δασμοί.
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
Οι εξαγωγικοί φορείς και οι παραγωγικές ενώσεις ζητούν από την κυβέρνηση να παρέμβει είτε σε διμερές επίπεδο είτε μέσω της Ε.Ε. Ο ΣΕΒΕ και συνεταιρισμοί από περιοχές όπως η Μεσσηνία, η Κρήτη και η Λακωνία πιέζουν για να τεθεί το ζήτημα σε επίπεδο Κομισιόν, ώστε να ζητηθούν εξαιρέσεις ή να εξεταστούν αντίμετρα. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει επίσημη ενημέρωση για σχετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης. Το υπουργείο Εξωτερικών παρακολουθεί την υπόθεση, ενώ η Κομισιόν δηλώνει ότι ενδέχεται να απαντήσει στους δασμούς του Ντόναλντ Τραμπ, αν και είναι υπέρ μιας διαπραγματευτικής λύσης, όπως δήλωσε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Ωστόσο, η ενεργοποίηση των ευρωπαϊκών μηχανισμών απαιτεί χρόνο και συντονισμό και η επιβολή των δασμών είναι προγραμματισμένη σε μόλις τρεις εβδομάδες. Σύμφωνα με παράγοντες του κλάδου, αν οι εξαγωγές προς ΗΠΑ υποχωρήσουν, δημιουργείται ορατός κίνδυνος υπερπροσφοράς ελαιολάδου στην εσωτερική αγορά. Αυτό σε συνδυασμό με την ήδη υψηλή τιμή παραγωγής μπορεί να οδηγήσει σε νέα αναταραχή στην αγορά.
Ηδη αρκετοί συνεταιρισμοί δηλώνουν ότι, αν συνεχιστεί η αβεβαιότητα, θα περιορίσουν τις συμφωνίες για εξαγωγές και θα αναζητήσουν εναλλακτικές αγορές. Ωστόσο, νέες αγορές χρειάζονται χρόνο, προσαρμογές και επιπρόσθετα κεφάλαια για να αποδώσουν.
Εν κατακλείδι, το ελαιόλαδο είναι ένα ελληνικό προϊόν που αναμένεται να πληγεί άμεσα από τους δασμούς 30% από πλευράς ΗΠΑ και, αν δεν βρεθεί λύση σε πολιτικό επίπεδο, ο κλάδος κινδυνεύει με μόνιμη ζημία, χάνοντας την εξαγωγική παρουσία που χτίστηκε τα τελευταία χρόνια με εμπορικές αποστολές, πιστοποιήσεις και διεθνή προβολή, καθώς, παρά την ποιότητα και την εμπορική καταξίωση που απολαμβάνει στη διεθνή αγορά, δεν είναι ανεπηρέαστο από τις εξελίξεις.
Ιδιαίτερα εάν το κενό που αφήσει η Ελλάδα (ως κράτος-μέλος της Ε.Ε. που αντιμετωπίζει τώρα δασμούς 30%) καλυφθεί από τρίτες, ανταγωνίστριες χώρες, η επιστροφή στην αγορά δεν θα είναι εύκολη.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 18/7/2025)
