Διαβάσαμε πρόσφατα ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδος ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώθηκε στο 153,6% το 2024, από 164% το 2023. Η πρόβλεψη είναι, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ε.Ε., ότι η μειωτική τάση θα συνεχιστεί και θα φτάσει το 140,6% το 2026.
Του Αντώνη Αγγελόπουλου*
Βέβαια, η σημαντικότερη αιτία της αποκλιμάκωσης του λόγου δημόσιο χρέος/ΑΕΠ είναι ο πληθωρισμός, που «φουσκώνει» το ΑΕΠ, ενώ το δημόσιο χρέος παραμένει σταθερό. Περίπου τα 2/3 της αύξησης του ΑΕΠ οφείλονται στον πληθωρισμό, ενώ η υπόλοιπη αύξηση οφείλεται στην ενίσχυση της καταναλωτικής δαπάνης στην Ελλάδα.
Ολες οι χώρες, ανεπτυγμένες και μη, έχουν δημόσιο χρέος. Δεν υπάρχει καμία αιτιακή σχέση μεταξύ του ποσοστού ΔΧ/ΑΕΠ και του επιπέδου ευημερίας μιας χώρας. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να το καταλάβουμε αυτό, διότι καλλιεργείται η εντύπωση ότι ένα χαμηλό ποσοστό ΔΧ/ΑΕΠ σημαίνει πως μια χώρα τα πάει καλά. Τίποτα πιο ανακριβές: το Βέλγιο, που είναι αναντίρρητα μια ευημερούσα χώρα, έχει ΔΧ/ΑΕΠ στο 105,6%, ενώ η Βουλγαρία, που είναι μια χώρα που μαστίζεται από μόνιμη φτώχεια, έχει ΔΧ/ΑΕΠ στο 22,1% μόλις. Αν υπήρχε κάποια αιτιακή σχέση, το πολύ χαμηλό ΔΧ/ΑΕΠ τη Βουλγαρίας θα την είχε εκτοξεύσει σε αξιοζήλευτα επίπεδα ευημερίας.
Αυτό που είναι σημαντικό όσον αφορά το δημόσιο χρέος είναι (α) να μπορεί μια χώρα να το εξυπηρετεί με άνεση και (β) να μην είναι πολύ εκτεθειμένη σε απρόβλεπτες μεταβολές της ευχέρειας αναχρηματοδότησής του. Το (β) εξασφαλίζεται με την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη μέση διάρκεια ωρίμανσης (maturity) του χρέους. Το δημόσιο χρέος της Ελλάδος έχει μια μέση διάρκεια ωρίμανσης 18,8 χρόνια, κάτι πραγματικά αξιέπαινο. Μια τόσο μεγάλη μέση διάρκεια ωρίμανσης σημαίνει ότι η χώρα, αν κάτι πάει στραβά διεθνώς, έχει τον χρόνο να πάρει τα απαραίτητα μέτρα που θα μετριάσουν την επίδραση της διεθνούς αστάθειας στα επιτόκια ή ακόμα και στην ίδια τη δυνατότητα αναχρηματοδότησης.
Συνεπώς δεν είναι το δημόσιο χρέος καθαυτό που πρέπει να μας ανησυχεί, αλλά η ευχέρεια της εξυπηρέτησής του. Ομως η ελληνική κυβέρνηση επιμένει να δηλώνει ότι επιδιώκει την πάση θυσία μείωση του δημόσιου χρέους. Ο κ. Πιερρακάκης, υπουργός Εθνικής Οικονομίας, δήλωσε: «Η χώρα μειώνει το χρέος της και το 2029 δεν θα είναι πλέον η πιο υπερχρεωμένη χώρα της Ευρώπης. Αυτό είναι ένα επίτευγμα του ελληνικού λαού έπειτα από πολλά χρόνια στερήσεων. Είναι ένα επίτευγμα πάνω στο οποίο πρέπει και μπορούμε να χτίσουμε». Η κυβέρνηση σκοπεύει, μάλιστα, να στρέψει ένα πολύ σημαντικό μέρος του πλεονάσματος της οικονομίας στην πρόωρη αποπληρωμή 31,6 δισ. ευρώ του δημόσιου χρέους δέκα χρόνια πριν από την κανονική του λήξη. Αυτό το ποσό είναι μέρος του πακέτου δανείων που δόθηκαν στην Ελλάδα με το 1ο Μνημόνιο (Μάιος 2010).
Αυτά τα 31,6 δισ. δεν λείπουν από κανέναν δανειστή μας, ούτε μας τα ζήτησε κανείς. Ισχυρίζομαι, μάλιστα, ότι οι δανειστές μας δεν θέλουν να τους αποπληρώσουμε, τους αρκεί η καταβολή των τόκων. Θα λείψουν από την εθνική οικονομία, που τα έχει μεγάλη ανάγκη. Θα λείψουν από τις δημόσιες επενδύσεις, από τα νοσοκομεία μας, θα λείψουν από τα πανεπιστήμιά μας που πάσχουν από υποχρηματοδότηση, όπως λένε όλοι οι πρυτάνεις, ασχέτως κομματικών προτιμήσεων, θα λείψουν από την Πυροσβεστική Υπηρεσία, που σύντομα θα τη χρειαστούμε να σβήνει τις φωτιές.
Οσοι κινδυνολογούν για το δημόσιο χρέος στην πραγματικότητα θέλουν πλαγίως να εξαφανίσουν το κράτος. Θέλουν ένα Δημόσιο που να λειτουργεί πλημμελώς, μια κρατική μηχανή αποτελούμενη από κακοπληρωμένους, εξαντλημένους λειτουργούς, ώστε μετά να μπορούν να επικαλεστούν την πλημμελή λειτουργία του κράτους για να εισηγηθούν ως λύση τη μεταφορά κρατικών αρμοδιοτήτων σε ιδιώτες εργολάβους. Είναι μια τακτική που έχει εφαρμοστεί και τελειοποιηθεί σε άλλες χώρες και τώρα έρχεται στην Ελλάδα με καθυστέρηση. Οι εν Ελλάδι θιασώτες της είναι βέβαια κάπως brutal, έχουν τη σκληρότητα του… Γενίτσαρου, γυαλίζει το μάτι τους. Απλώς, επειδή δεν θέλουν να «καρφωθούν», ότι θέλουν να διαλύσουν τον κρατικό μηχανισμό, καλύπτονται πίσω από τη δήθεν ανάγκη μείωσης του δημόσιου χρέους.
Ομως το δημόσιο χρέος έχει έναν ρόλο να επιτελέσει. Είναι όργανο δημοσιονομικής πολιτικής. Οταν η χώρα θέλει να αναπτύξει μια οικονομική δραστηριότητα που είναι ωφέλιμη για τη χώρα, αυξάνει τις δημόσιες δαπάνες στον τομέα αυτό, ώστε να «προκαλέσει» οικονομική διέγερση. Αν μας ενδιαφέρει να ενισχύσουμε τη γεωργία μας, για παράδειγμα, δίνουμε κίνητρα για να συγκρατήσουμε τον νέο πληθυσμό στις πόλεις της υπαίθρου. Αν μας ενδιαφέρει να ενισχύσουμε τη βιομηχανία μας, φτιάχνουμε σοβαρές κατώτερες και μέσες τεχνικές σχολές, ώστε να δώσουμε στη βιομηχανία μας εργατικό δυναμικό. Αν μας ενδιαφέρει η έρευνα, ενισχύουμε τα ερευνητικά κέντρα των πανεπιστημίων και χρηματοδοτούμε υποτροφίες για ερευνητές. Ολα αυτά, μεσοπρόθεσμα, θα δημιουργήσουν μια ισχυρή οικονομική βάση και θα «επιστρέψουν» εισόδημα στη χώρα.
Πού θέλει να χτίσει ο κ. Πιερρακάκης; Αφού στη χώρα δεν ανανεώνεται καν το υπάρχον απόθεμα πάγιου κεφαλαίου. Οπως μας ενημερώνει η «Εστία» (28/5/2025), βασισμένη σε ανάλυση της Eurobank, «η μείωση του φυσικού κεφαλαίου της ελληνικής οικονομίας (από τα προ κρίσης επίπεδα) διαμορφώνεται στα 19 δισ. ευρώ: 12,1 δισ. για τις μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις και 7 δισ. για τη γενική κυβέρνηση». Αρα, μακροπρόθεσμα, η δυνατότητα της χώρας να παράξει πλούτο αδυνατίζει.
Αλλά οι κυβερνητικοί που ομνύουν στη μείωση του δημόσιου χρέους δεν είναι ειλικρινείς στη στόχευσή τους. Χωρίς κανένα ενδιαφέρον για ιδεολογική συνέπεια, μας λένε τώρα ότι το δημόσιο χρέος μπορεί να αυξηθεί, αρκεί η αύξηση να πηγαίνει σε εξοπλιστικά προγράμματα. Αυτό που ήταν θέσφατο μέχρι χθες, τώρα το ξεχνάμε και αρχίζουμε να βάζουμε παραγγελίες στις πολεμικές βιομηχανίες της Γερμανίας, της Γαλλίας αλλά και της Τουρκίας. Ομως έτσι οδηγούμεθα στη χειρότερη δυνατή κατάληξη: πρώτον, βυθιζόμαστε ως ήπειρος σε μια ψυχροπολεμική ζούγκλα και, δεύτερον, εγκαταλείπουμε κάθε προοπτική δημοσιονομικής πολιτικής που θα βελτίωνε το βιοτικό επίπεδο των πληθυσμών της Ευρώπης.
*Οικονομολόγος, με μακρά εμπειρία στο εξωτερικό
[email protected]
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2025)
