Όλο και λιγότερες συναλλαγές με μετρητά πραγματοποιούνται στη χώρα μας κάθε χρόνο που περνά, με τους πολίτες να έχουν βάλει στη ζωή τους τις ηλεκτρονικές πληρωμές, ακόμα και για συναλλαγές για λίγα λεπτά του ευρώ. Την ίδια ώρα εξαφανίζονται από την αγορά τα μετρητά, καθώς η χρήση της κάρτας ή των πληρωμών με το κινητό είναι πιο εύκολη στην καθημερινότητα. Φυσικά, σημαντικό ρόλο έχουν παίξει η υποχρεωτική καταβολή των μισθών σε τραπεζικούς λογαριασμούς, το χτίσιμο του αφορολόγητου ορίου στην Εφορία με τις ηλεκτρονικές πληρωμές, αλλά και το όριο που έχει τεθεί στις συναλλαγές με μετρητά στα 500 ευρώ.
Τα προηγούμενα χρόνια είχαν γίνει τουλάχιστον δύο προσπάθειες περαιτέρω μείωσης αυτού του ορίου στα 300 ή και στα 200 ευρώ ανά συναλλαγή, μια πρόταση που βρήκε «τοίχο» στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Κι αυτό διότι, αν οι πληρωμές με μετρητά περιορίζονταν, π.χ., στα 300 ευρώ, θα ακυρωνόταν στην πράξη το μεγαλύτερο χαρτονόμισμα που κυκλοφορεί στην αγορά, αυτό των 500 ευρώ, παρότι οι Ελληνες έχουν ξεχάσει την όψη και την ύπαρξή του!
ΤΑ ΤΡΑΠΕΖΟΓΡΑΜΜΑΤΙΑ
Άκρως αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ), όπως αναφέρονται στους ετήσιους ισολογισμούς που δημοσιεύει. Το 2020 στην Ελλάδα το σύνολο των τραπεζογραμματίων που κυκλοφορούσε άγγιξε τα 32,6 δισ. ευρώ. Το 2021, όταν είχε αρχίσει να ανοίγει ξανά η αγορά, το ποσό αυξήθηκε στα 35,1 δισ. ευρώ, για να φτάσει έναν χρόνο αργότερα στα 35,7 δισ. ευρώ.
Έκτοτε, όμως, άρχισε η καθοδική πορεία, με το 2023 να κλείνει με συνολική αξία χαρτονομισμάτων που κυκλοφορούσαν στη χώρα μας στα 35,38 δισ. ευρώ και, σύμφωνα με τις πρόσφατες ανακοινώσεις της ΑΑΔΕ, το 2024 μειώθηκαν δραστικά κατά 5,7 δισ. ευρώ, φτάνοντας κάτω από τα 30 δισ. ευρώ.
Αξίζει να σημειωθεί πως πριν από το 2020 η αξία των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων στη χώρα μας διαμορφωνόταν το 2019 στα 29,5 δισ. ευρώ, το 2018 στα 32,7 δισ. ευρώ και το 2017 (τελευταίο έτος με διαθέσιμα στοιχεία στην ΤτΕ) στα 31,11 δισ. ευρώ (ΠΙΝΑΚΑΣ 1).
Η παραπάνω συρρίκνωση αποδίδεται κυρίως στην αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, που έχουν αντικαταστήσει τα μετρητά στο πορτοφόλι των πολιτών, με την τάση να περιγράφεται καθοδική και τα επόμενα χρόνια, καθώς ενεργοποιούνται συνεχώς εφαρμογές και υποχρεωτικά μέτρα που οδηγούν τους πολίτες σχεδόν στην καθολική χρήση ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής, χωρίς όμως να καταργούνται τα μετρητά.
Ηλεκτρονικές συναλλαγές: Η συνήθεια που έγινε λατρεία
Μετά την πανδημία οι ηλεκτρονικές πληρωμές εκτοξεύτηκαν, καθώς έγιναν συνήθεια οι πληρωμές με κάρτα, οι οποίες απλοποιήθηκαν περαιτέρω στη χώρα μας με την υποχρεωτική κατοχή POS σε όλο το φάσμα της αγοράς. Μόνο το 2024 οι e-συναλλαγές αυξήθηκαν κατά 7,5 δισ. ευρώ και την ίδια περίοδο οι συναλλαγές με μετρητά μειώθηκαν κατά 5,8 δισ. ευρώ. Η αντικατάσταση των μετρητών με πληρωμές μέσω καρτών το 2024 φαίνεται να συνεισφέρει στα κρατικά ταμεία επιπλέον έσοδα ΦΠΑ της τάξεως των 388 εκατ. ευρώ. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), οι ηλεκτρονικές πληρωμές αυξήθηκαν κατά 22%, με την αξία τους να προσεγγίζει τα 48 δισ. ευρώ, από 39,4 δισ. ευρώ το 2023. Μια πρόσφατη έρευνα του ΙΟΒΕ είχε υπολογίσει πως κάθε 10 ευρώ αύξησης των ηλεκτρονικών πληρωμών αφορούν κατά μέσο όρο 0,67 ευρώ αδήλωτα έσοδα ΦΠΑ. Συγκεκριμένα, τα έσοδα από ΦΠΑ κατέγραψαν αύξηση 2,6 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2023, φτάνοντας τα 18,94 δισ. ευρώ.
Η χρήση μετρητών φαίνεται να μειώνεται στις συναλλαγές σε 215 κλάδους από τους 282 συνολικά, ενώ σε 67 κλάδους καταγράφηκε αύξηση της χρήσης μετρητών. Σύμφωνα με μελέτη της ΑΑΔΕ και του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, προκύπτει ότι ο τζίρος (εισπράξεις) που δήλωσαν οι επιχειρήσεις το 2024 αυξήθηκε κατά 22,23 δισ. ή 5,8% σε έναν χρόνο, από 381,4 δισ. το 2023 σε 403,66 δισ. το 2024. Η αύξηση αυτή αποδίδεται στην ανάπτυξη αλλά και στην αποκάλυψη φορολογητέας ύλης. Επίσης, η πλήρης διασύνδεση POS – ταμειακών μηχανών διεύρυνε τη φορολογητέα βάση, ειδικά στον τριτογενή τομέα. Από τα επιπλέον 8,3 δισ. ευρώ σε ηλεκτρονικές πληρωμές, τα 7,5 δισ. ευρώ αφορούν υπηρεσίες του τριτογενούς τομέα.
Τα στοιχεία από το εναλλακτικό σύστημα άμεσων πληρωμών IRIS
Τους τελευταίους μήνες το οικονομικό επιτελείο προωθεί ιδιαίτερα το σύστημα άμεσων πληρωμών IRIS. Πρόκειται για έναν εναλλακτικό τρόπο συναλλαγής, το οποίο είναι δωρεάν για τους πολίτες έως του ποσού των 500 ευρώ ημερησίως και αποτελεί ήδη ένα κομμάτι της καθημερινότητας 3.500.000 πολιτών και 560.000 επαγγελματιών. Μάλιστα, το μέτρο θα ισχύσει σε όλο το φάσμα της αγοράς υποχρεωτικά από την 1η Νοεμβρίου 2025. Οι πληρωμές μέσω της υπηρεσίας IRIS σημείωσαν ετήσια αύξηση 137% όσον αφορά τις συναλλαγές και ο αριθμός τους αυξήθηκε σε 57,3 εκατ. ευρώ. Η αξία τους, επίσης, υπερδιπλασιάστηκε και έφτασε στα 6,1 δισ. ευρώ. Η χρήση του IRIS με την υπηρεσία που αφορά τις πληρωμές μεταξύ επαγγελματιών αναμένεται να δώσει νέα ώθηση στη χρήση των ψηφιακών μέσων για πληρωμές.
Οι 560.000 εγγεγραμμένοι επαγγελματίες στην υπηρεσία IRIS P2B αυξήθηκαν το 2024 κατά 259% σε σχέση με το 2023. Παράλληλα, δεκαπλασιάστηκε η συνολική αξία των συναλλαγών που δέχτηκαν. Την ίδια ώρα οι επιχειρήσεις και οι επαγγελματίες που πραγματοποιούν πληρωμές με ηλεκτρονικά μέσα αποκτούν νέες υποχρεώσεις. Με το νομοσχέδιο για την κεφαλαιαγορά που έχει κατατεθεί προς ψήφιση στη Βουλή, σε όσους δηλώνουν λογαριασμό για άμεσες πληρωμές μέσω της υπηρεσίας IRIS θα πρέπει πλέον να διασταυρώνεται υποχρεωτικά αν ο συγκεκριμένος λογαριασμός είναι δηλωμένος ως επαγγελματικός στο μητρώο της ΑΑΔΕ.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2025)
