Η ιδιόγραφη διαθήκη που έχει συνταχθεί σε υπολογιστή είναι ένα ζήτημα που απασχολεί ολοένα και περισσότερους πολίτες, καθώς η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων επεξεργασίας κειμένου έχει γίνει καθημερινή συνήθεια. Όμως, κατά πόσον η διαθήκη που συντάσσεται στον υπολογιστή είναι έγκυρη;
Τι είναι η ιδιόγραφη διαθήκη και πώς προβλέπεται να συντάσσεται;
Η ιδιόγραφη διαθήκη αποτελεί έναν από τους πλέον συνήθεις τύπους διάθεσης τελευταίας βούλησης, όπως προβλέπεται στον Αστικό Κώδικα. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 1721 Α.Κ., η ιδιόγραφη διαθήκη πρέπει να είναι εξ ολοκλήρου γραμμένη από τον ίδιο τον διαθέτη, να φέρει την ιδιόχειρη υπογραφή του και να φέρει χρονολογία. Ο σκοπός αυτών των τυπικών διατυπώσεων είναι να διασφαλισθεί η αυθεντικότητα της διαθήκης και να αποτραπούν φαινόμενα απάτης ή αλλοίωσης της τελευταίας βούλησης.
Γιατί προκύπτει πρόβλημα όταν η ιδιόγραφη διαθήκη συντάσσεται σε ηλεκτρονικό υπολογιστή;
Η νομολογία και η θεωρία συμφωνούν ότι η ιδιόγραφη διαθήκη χαρακτηρίζεται από το ότι αποτυπώνεται εξ ολοκλήρου με τον γραφικό χαρακτήρα του διαθέτη. Η γραφή αυτή πρέπει να είναι υλική και άμεση, δηλαδή να δημιουργείται από τον ίδιο τον διαθέτη δια της ιδιοχείρου χρήσης μέσου γραφής (συνήθως στυλό ή μολύβι), χωρίς τη διαμεσολάβηση τεχνικών ή μηχανικών βοηθημάτων που αντικαθιστούν τη χειρόγραφη σύνταξη. Η υπογραφή και η ημερομηνία αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο κύρους. Άρα, το γεγονός ότι η ιδιόγραφη διαθήκη έχει συνταχθεί σε υπολογιστή θεωρείται ότι παραβιάζει την απαίτηση της ιδιοχείριας σύνταξης. Το κείμενο που πληκτρολογείται είναι τυποποιημένο και δεν φέρει μοναδικά χαρακτηριστικά γραφής. Ως εκ τούτου, η ιδιόγραφη διαθήκη σε υπολογιστή θεωρείται άκυρη.
Η ελληνική νομολογία έχει επανειλημμένα κρίνει ότι η διαθήκη η οποία συντάσσεται με γραφομηχανή ή ηλεκτρονικό υπολογιστή δεν πληροί το τυπικό στοιχείο της ιδιοχείριας γραφής. Ο διαθέτης που συντάσσει το κείμενο στον υπολογιστή εκφράζει μεν το περιεχόμενο, όμως δεν πληροί την απαίτηση του «χειρόγραφου χαρακτήρα» όπως απαιτεί ο νόμος. Ως εκ τούτου, το δικαστήριο δεν δύναται να αναγνωρίσει κύρος σε τέτοιο κείμενο ως ιδιόγραφη διαθήκη, ακόμη και αν συνοδεύεται από ιδιόχειρη υπογραφή.
Ηλεκτρονική διαθήκη και σύγχρονες εξελίξεις
Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η ελληνική έννομη τάξη, μέχρι σήμερα, δεν έχει θεσπίσει ειδικό θεσμικό πλαίσιο που να επιτρέπει την αποκαλούμενη «ηλεκτρονική διαθήκη», δηλαδή τη διαθήκη που αποτυπώνεται ή αποθηκεύεται σε ψηφιακή μορφή χωρίς ιδιόχειρη γραφή. Αντίθετα, ο θεσμός της συμβολαιογραφικής διαθήκης παραμένει το μόνο αποδεκτό μέσο για διαθήκη που δεν συντάσσεται ιδιοχείρως, καθώς αυτή καταχωρίζεται στο συμβολαιογραφικό έγγραφο και τηρείται στο αρχείο του συμβολαιογράφου. Υπενθυμίζεται ότι η κατάθεση ηλεκτρονικών αρχείων, ακόμη και αν φέρουν ψηφιακή υπογραφή ή έχουν αποσταλεί μέσω e-mail, δεν επαρκεί ώστε να θεωρηθούν ισοδύναμα με διαθήκη. Άρα, αν κάποιος πολίτης επιλέξει να συντάξει ιδιόγραφη διαθήκη σε υπολογιστή, το έγγραφο αυτό δεν θα έχει νομική ισχύ ως ιδιόγραφη διαθήκη.
Η σημασία της υπογραφής και της ημερομηνίας
Ορισμένοι θεωρούν ότι η εκτύπωση ενός κειμένου από τον υπολογιστή και η προσθήκη ιδιόχειρης υπογραφής και χρονολογίας αρκούν για την εγκυρότητα. Όμως η νομολογία έχει απορρίψει αυτή την προσέγγιση, καθώς η ουσία της ιδιόγραφης διαθήκης είναι η ίδια η χειρόγραφη δημιουργία του σώματος του κειμένου. Η ιδιόχειρη υπογραφή πιστοποιεί την αυθεντικότητα, αλλά δεν υποκαθιστά την απαίτηση της ιδιόχειρης γραφής. Για τον λόγο αυτό, η ιδιόγραφη διαθήκη σε υπολογιστή θεωρείται τυπικά πλημμελής και ανίσχυρη.
Τι μπορεί να κάνει όποιος θέλει διαθήκη σε ηλεκτρονική μορφή
Ο διαθέτης που επιθυμεί να καταρτίσει διαθήκη χωρίς να την γράψει εξ ολοκλήρου χειρόγραφα, έχει μόνο τη λύση της συμβολαιογραφικής διαθήκης. Αυτή καταρτίζεται ενώπιον συμβολαιογράφου με επίσημο έγγραφο και μπορεί να περιλαμβάνει οποιοδήποτε κείμενο, ακόμη και συνταγμένο σε υπολογιστή. Η ηλεκτρονική διαθήκη με την έννοια της πλήρους κατάρτισης και αποθήκευσης σε ηλεκτρονικό μέσο, χωρίς περαιτέρω διατυπώσεις, δεν προβλέπεται από το ελληνικό δίκαιο. Μέχρι να τροποποιηθεί η νομοθεσία, η ιδιόγραφη διαθήκη σε υπολογιστή δεν έχει καμία απολύτως νομική ισχύ.
Συνοψίζοντας, η ιδιόγραφη διαθήκη σε υπολογιστή παραβιάζει τον θεμελιώδη τύπο που επιβάλλει η διάταξη του άρθρου 1721 Αστικού Κώδικα. Η μόνη αποδεκτή μορφή ιδιόγραφης διαθήκης είναι η εξ ολοκλήρου χειρόγραφη, υπογεγραμμένη και χρονολογημένη από τον ίδιο τον διαθέτη. Οποιοδήποτε κείμενο καταρτισμένο σε υπολογιστή, έστω και αν υπογραφεί, δεν είναι έγκυρο ως ιδιόγραφη διαθήκη. Επομένως, για να διασφαλιστεί η επιθυμία του διαθέτη και να αποφευχθούν μελλοντικές αμφισβητήσεις, η διαθήκη πρέπει να γράφεται οπωσδήποτε στο χέρι ή να γίνεται με συμβολαιογραφική πράξη.
Εάν επιθυμείτε περαιτέρω διευκρινίσεις ή καθοδήγηση, η Δικηγόρος στο Αιγάλεω Παρασκευή Βασιλοπούλου μπορεί να σας κατευθύνει με συνέπεια και επαγγελματισμό.
