Η πυρηνική ενέργεια, έπειτα από δεκαετίες στασιμότητας και πολιτικής αμφιθυμίας, επιστρέφει δυναμικά στο ενεργειακό προσκήνιο της Ευρώπης. Η ενεργειακή κρίση των τελευταίων ετών, σε συνδυασμό με την ανάγκη απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και τη Ρωσία, αλλά και την πίεση για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έχουν επαναφέρει την πυρηνική ενέργεια στο επίκεντρο των στρατηγικών σχεδιασμών. Σε αυτό το νέο τοπίο η Ελλάδα, αν και ιστορικά απούσα από την ανάπτυξη πυρηνικών υποδομών, επιχειρεί να επανατοποθετηθεί και να ορίσει τον ρόλο της. Μετά το σοκ του πολέμου στην Ουκρανία και τη διαταραχή των ενεργειακών ροών φυσικού αερίου, πολλά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν αναθεωρήσει τη στάση τους απέναντι στην πυρηνική ενέργεια. Η Γαλλία ανακοίνωσε την κατασκευή έξι νέων πυρηνικών αντιδραστήρων τύπου EPR (European Pressurized Reactor), ενώ χώρες όπως η Πολωνία, η Ολλανδία, η Φινλανδία και η Τσεχία είτε αρχίζουν νέα έργα είτε επεκτείνουν τις υπάρχουσες μονάδες τους. Η Βουλγαρία, η Ουγγαρία και η Ρουμανία επενδύουν, επίσης, σε μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες (SMRs), θεωρώντας τους πιο ευέλικτους και ασφαλείς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παρά τις επιφυλάξεις που εκφράζουν κάποιες χώρες (όπως η Γερμανία και η Αυστρία), έχει εντάξει την πυρηνική ενέργεια στην «πράσινη ταξινομία», αναγνωρίζοντας τον ρόλο της στη μετάβαση προς μια οικονομία μηδενικών εκπομπών. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέργειας, μάλιστα, έχει δεχθεί την ανάγκη «τεχνολογικής ουδετερότητας» ως βασικό στοιχείο της πολιτικής απανθρακοποίησης, ανοίγοντας τον δρόμο για κρατικές ενισχύσεις σε πυρηνικά έργα.
Η στρατηγική τοποθέτηση της χώρας για να μη χάσει το… τρένο
Η Ελλάδα, αν και δεν διαθέτει πυρηνικούς σταθμούς, βρίσκεται γεωπολιτικά και ενεργειακά στο επίκεντρο μιας περιοχής που κινείται ταχύτερα προς αυτή την τεχνολογία. Η γειτονική Βουλγαρία διαθέτει λειτουργικό πυρηνικό σταθμό στο Κοζλοντούι και σχεδιάζει τη δημιουργία δεύτερης μονάδας, ενώ η Ρουμανία συνεργάζεται ήδη με τις ΗΠΑ για την ανάπτυξη SMRs. Εντός της δεκαετίας του 2030 αναμένεται η νοτιοανατολική Ευρώπη να φιλοξενεί περισσότερους από έξι νέους ή αναβαθμισμένους πυρηνικούς σταθμούς. Σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα καλείται να τοποθετηθεί στρατηγικά. Αν και δεν υπάρχουν σχέδια για κατασκευή πυρηνικού σταθμού εντός της χώρας, εντούτοις εξετάζονται σενάρια για συμμετοχή σε διασυνοριακά προγράμματα – είτε με επενδυτική συμμετοχή είτε με συμφωνίες αγοράς ενέργειας από πυρηνικές μονάδες τρίτων χωρών. Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει αρχίσει έναν κύκλο προκαταρκτικών επαφών, ενώ στον ΑΔΜΗΕ αναλύονται τα τεχνικά σενάρια ενίσχυσης των διασυνδέσεων με Βουλγαρία και Ρουμανία, ώστε να καταστεί δυνατή η εισαγωγή «σταθερής» πυρηνικής ισχύος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σχέδια για μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες. Πρόκειται για νέας γενιάς πυρηνικές μονάδες που προσφέρουν μεγαλύτερη ευελιξία, χαμηλότερο κόστος κατασκευής και ενισχυμένη ασφάλεια. Σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς μεγάλους αντιδραστήρες, οι SMRs μπορούν να εγκατασταθούν πιο κοντά στα σημεία κατανάλωσης και να ενσωματωθούν καλύτερα σε μικρότερα δίκτυα, όπως αυτό της Ελλάδας. Παρότι η δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα παραμένει επιφυλακτική ως προς την πυρηνική τεχνολογία, αυξάνεται ο αριθμός των ειδικών που τονίζουν την ανάγκη να παρακολουθήσει η χώρα τις εξελίξεις. Ακαδημαϊκά ιδρύματα, όπως το ΕΜΠ και το ΑΠΘ, συνεργάζονται ήδη σε ερευνητικά έργα σχετικά με την πυρηνική ασφάλεια και τη διαχείριση αποβλήτων, ενώ ο «Δημόκριτος» διαθέτει σχετική τεχνογνωσία.
Να μείνει η Ελλάδα ενεργός παίκτης στην ενεργειακή σκακιέρα
Η βασική επιχειρηματολογία υπέρ της πυρηνικής ενέργειας είναι πως προσφέρει σταθερή και χωρίς εκπομπές CO₂ παραγωγή, στοιχείο κρίσιμο σε μια εποχή που η μεταβλητότητα των ανανεώσιμων πηγών δυσκολεύει τη διατήρηση ισορροπίας στο δίκτυο. Αν η Ευρώπη θέλει να πετύχει τους στόχους για μηδενικές εκπομπές ως το 2050 χωρίς να διακινδυνεύσει την ασφάλεια εφοδιασμού, τότε η πυρηνική ενέργεια αποτελεί για πολλούς απαραίτητο συστατικό. Για την Ελλάδα το ζητούμενο είναι να συμμετέχει στις περιφερειακές εξελίξεις και να παραμείνει ενεργός παίκτης στην ενεργειακή σκακιέρα. Η γεωγραφική της θέση και ο διασυνδετικός της ρόλος στη νοτιοανατολική Ευρώπη την καθιστούν στρατηγικό κρίκο στην αλυσίδα ασφάλειας της ενέργειας. Είτε μέσω εισαγωγών είτε μελλοντικά μέσω επενδυτικής συμμετοχής, η χώρα δεν μπορεί να μείνει αμέτοχη μπροστά στη νέα «πυρηνική πραγματικότητα» της Ευρώπης.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΠΕΜΠΤΗ 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 2025)
