Το δίκτυο ύδρευσης της Ελλάδας έχει περάσει ανεπιστρεπτί τον μεταπολεμικό εκσυγχρονισμό. Σήμερα οι περισσότεροι αγωγοί που μεταφέρουν το πολύτιμο νερό στις βρύσες προέρχονται από τη δεκαετία του 1950-1960, όταν η ζήτηση ήταν πολύ χαμηλότερη και η τεχνολογία των μεταλλικών σωλήνων περιορισμένη. Η παλαιότητα αυτή μεταφράζεται σε δραματικές απώλειες στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, όπως και στη δική μας, ακόμα και στο 1/3 του νερού, κατά μέσο όρο, από την ποσότητα η οποία εισέρχεται στα δίκτυα ύδρευσης.
Η ραχοκοκαλιά των παλαιών αγωγών αποτελείται κυρίως από σιδηροσωλήνες, οι οποίοι «μετρούν» πάνω από 60 χρόνια ζωής. Η κληρονομιά αυτή των δεκαετιών προκαλεί δυσκολίες όχι μόνο στη στεγανότητα, αλλά και στη συντήρηση: οι σωλήνες καταλήγουν να σκουριάζουν, να φράζουν και να σπάνε πιο εύκολα, ειδικά σε συνθήκες εναλλαγών πίεσης και σεισμικής δραστηριότητας. Η αντικατάσταση των παλαιών αγωγών απαιτεί δισ. ευρώ επενδύσεων, οι οποίες όμως θα ανακτήσουν το κόστος τους μέσα από τη μείωση των διαρροών, την εξοικονόμηση ενέργειας για άντληση και επεξεργασία και τη βελτίωση της ποιότητας του νερού.
Το οικονομικό βάρος της λειψυδρίας, ωστόσο, δεν περιορίζεται στις απώλειες πόσιμου νερού. Πρόβλημα προκαλεί και η ξηρασία, με σημαντικές επιπτώσεις στη γεωργία, στην εφοδιαστική αλυσίδα και τη βιομηχανία.
Οι βασικοί τεχνικοί και διαχειριστικοί παράγοντες που επιβαρύνουν το δίκτυο είναι τέσσερις: α) η κακή διαχείριση της πίεσης, η οποία προκαλεί κραδασμούς και θραύσεις, β) η εσφαλμένη σύνδεση των αγωγών με ακατάλληλα υλικά, γ) οι παλαιές δικλίδες (βάνες) που δεν απομονώνουν σωστά τμήματα του δικτύου και δ) η «γήρανση» των σωλήνων. Η αντιμετώπιση κάθε αιτίας απαιτεί εξειδικευμένες επεμβάσεις, δηλαδή από αισθητήρες τηλεμετρίας για συνεχή έλεγχο πίεσης, μέχρι μονωμένες βάνες τελευταίας γενιάς και ευέλικτα υλικά πολυαιθυλενίου που αντικαθιστούν τους σιδηροσωλήνες.
Η ποιότητα του νερού επηρεάζεται άμεσα από την κατάσταση των αγωγών: οι διαβρώσεις και οι μικροδιαρροές επιτρέπουν την εισχώρηση ρύπων και μικροοργανισμών, με πιθανές συνέπειες στην αρτιότητα της παροχής και την υγεία των καταναλωτών. Σε περιοχές στις οποίες οι δημοτικές εταιρίες ύδρευσης δεν έχουν καν ολοκληρωμένη ψηφιακή αποτύπωση των δικτύων, η επισκευή μετατρέπεται σε χρονοβόρα διαδικασία με αναπάντεχα κόστη.
Η μετάβαση σε «έξυπνα» δίκτυα μπορεί να αλλάξει το τοπίο, με εγκατάσταση αισθητήρων ροής και πίεσης, χρήση γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών (GIS) για την ακριβή χαρτογράφηση των αγωγών και με κεντρική διαχείριση μέσω πλατφορμών big data. Με αυτόν τον τρόπο θα είναι εύκολος ο εντοπισμός των σημείων διαρροής και ο προγραμματισμός στοχευμένων παρεμβάσεων.
Το στοίχημα, λοιπό, των αρχών του 21ου αιώνα είναι διπλό: Αφενός να περιοριστούν οι απώλειες νερού σε μονοψήφια ποσοστά, αφετέρου να διασφαλιστεί η επάρκεια σε συνθήκες κλιματικών ακραίων φαινομένων. Η αναβάθμιση του δικτύου ύδρευσης δεν αποτελεί απλώς τεχνικό έργο, αλλά επένδυση στη δημόσια υγεία, στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την οικονομική ανθεκτικότητα της χώρας.
Επενδύσεις και καινοτομίες για να αποφύγει τη λειψυδρία η Αττική
Η Αττική, παρά το γεγονός ότι διαθέτει σήμερα θεωρητικά επάρκεια νερού, κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπη με έντονα φαινόμενα λειψυδρίας έπειτα από μια πενταετία, επιτείνοντας την ανάγκη για διαρκείς επενδύσεις και καινοτόμες λύσεις. Το υδατικό έλλειμμα της περιοχής εκτιμάται σε περίπου 225.000.000 κυβικά μέτρα ετησίως, έναντι του πραγματικού δυναμικού που μειώνεται σταθερά λόγω της κλιματικής αλλαγής και της αύξησης της ζήτησης.
Η ΕΥΔΑΠ, σε συνεργασία με το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, έχει σχεδιάσει στρατηγικό επενδυτικό πλάνο ύψους 2,5 δισ. ευρώ για την επόμενη δεκαετία (2025-2034), με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υποδομών της και την εξασφάλιση βιώσιμης υδροδότησης. Οι βασικοί άξονες του σχεδίου είναι:
1. Οι μεταφορές νερού υψηλής ποιότητας μέσω δικτύων βαρύτητας.
2. Η χρήση μονάδων αφαλάτωσης ως εφεδρεία σε περιόδους κρίσης.
3. Ο εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων και η επαναχρησιμοποίηση νερού.
4. Η μείωση των απωλειών με «έξυπνα» δίκτυα και τηλεμετρία.
5. Η χρηματοδότηση και η εφαρμογή ρυθμιστικού πλαισίου.
Η επιτυχία αυτών των στρατηγικών, φυσικά, δεν εξαρτάται μόνο από τα έργα υποδομής, αλλά και από τη συνειδητοποίηση των πολιτών. Οι καμπάνες της ΕΥΔΑΠ στοχεύουν σε αυτό ακριβώς: στην ευαισθητοποίηση των καταναλωτών για καθημερινές πρακτικές εξοικονόμησης.
Επιπλέον, προβλέπονται επιτόπιες επιθεωρήσεις και προγράμματα «υιοθεσίας» αγωγών από δημοτικές υπηρεσίες, ώστε να επιταχυνθεί η συντήρηση και να διασφαλιστεί η αμεσότερη ανταπόκριση σε έκτακτα περιστατικά. Οι δράσεις αυτές προωθούνται παράλληλα με την ενεργοποίηση εφεδρικών ταμιευτήρων για να αυξήσουν τις ποσότητες του ύδατος σε ημερήσια βάση. Είναι ξεκάθαρο ότι μόνο μέσα από τον συντονισμό των έργων υποδομής, των καινοτόμων τεχνολογιών, της χρηματοδότησης και της διοικητικής μεταρρύθμισης η Αττική θα καταφέρει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τη λειψυδρία, διασφαλίζοντας ποιοτικό πόσιμο νερό για τις επόμενες γενιές.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (18 ΙΟΥΛΙΟΥ 2025)
