Σημαντικές αναλύσεις και προβλέψεις για την προοπτική των λιμένων αναπτύχθηκαν στο συνέδριο του ευρωπαϊκού οργανισμού ESPO -European Sea Ports Organisation-, που φιλοξενήθηκε στη Θεσσαλονίκη
Η κεντρική και η νότια Ευρώπη και ιδιαίτερα οι λιμενικές περιοχές τους αναδεικνύονται πλέον σε πόλους νέων επενδύσεων, καθώς περισσότερες βιομηχανίες και επιχειρηματίες επιδιώκουν να έρθουν εγγύτερα στις αγορές κατανάλωσης της δυτικής Ευρώπης. Ωστόσο, οι γεωπολιτικές εξελίξεις θα επηρεάσουν και τις επενδύσεις στα λιμάνια, αλλά και τις ροές των εμπορευμάτων και των κοντέινερ, καθώς και τους θαλάσσιους διαδρόμους που συνεχώς αναδιαμορφώνονται.
Στο πρόσφατο συνέδριο του ευρωπαϊκού οργανισμού ESPO -European Sea Ports Organisation-, που έγινε στη Θεσσαλονίκη, αναπτύχθηκε ένας πλούσιος διάλογος και ακούστηκαν σημαντικές αναλύσεις και προβλέψεις για την προοπτική των ευρωπαϊκών λιμένων, αλλά και για τη διακίνηση των εμπορευματοκιβωτίων.
Σύμφωνα με την εταιρία Drewry, υπάρχει πρόβλεψη για μείωση 1% στην παγκόσμια διακίνηση containers το 2025, επηρεαζόμενη από την εμπορική πολιτική των ΗΠΑ, εξέλιξη που έχει παρατηρηθεί μόνο δύο φορές από το 1979. Οι ναύλοι στις ανατολικές – δυτικές διαδρομές παραμένουν 47% πάνω από τα επίπεδα του 2019, παρά τη σημαντική πτώση από την κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα. Ο Tim Power, διευθύνων σύμβουλος της Drewry, επισήμανε πως η διεθνής ναυτιλία και τα λιμάνια βρίσκονται σε φάση αναδιάρθρωσης. Οι εμπορικές εντάσεις και οι περιβαλλοντικές ρυθμίσεις καθιστούν την εποχή κρίσιμη και γεμάτη ρίσκα. Η μετάβαση σε νέα καύσιμα θα είναι αργή, ενώ η επανασύνδεση της παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού είναι ήδη σε εξέλιξη. Αναφερόμενος στη μακροοικονομική προοπτική των ευρωπαϊκών λιμένων, είπε ότι, παρά τη γεωπολιτική ένταση και τις διαδοχικές εμπορικές πολιτικές των ΗΠΑ, η παγκόσμια οικονομία αποφεύγει τα χειρότερα και πρόσθεσε:
«Η μεσοπρόθεσμη πρόβλεψη για το παγκόσμιο ΑΕΠ ανέρχεται στο 2,6%, με την Κίνα να σταθεροποιείται στο 3,7% και την Ε.Ε. στο 1,5%. Το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ παραμένει υψηλό, ενώ επιβλήθηκαν δασμοί 145% στα κινεζικά προϊόντα, προκαλώντας πτώση στις κινεζικές εισαγωγές εμπορευματοκιβωτίων».
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι δασμοί επηρεάζουν άμεσα τους Αμερικανούς καταναλωτές, ενώ οι περιορισμοί σε κινεζικά πλοία καθιστούν τη λειτουργία τους ασύμφορη στις ΗΠΑ. Η επιβολή προτεινόμενων χρεώσεων σε πλοία κινεζικής κατασκευής και διαχείρισης ενδέχεται να προκαλέσει αναδιάταξη του στόλου, με έμφαση σε μη αμερικανικούς προορισμούς.
Παράλληλα, η επιβολή τελών λιμένα και η αναδιάταξη των θαλάσσιων μεταφορών πλήττουν τις συμμαχίες πλοιοκτητών, με επιπτώσεις στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα.
Όσον αφορά την Ευρώπη, η λιμενική διακίνηση εμπορευμάτων παρουσίασε αύξηση 0,7% ετησίως μέχρι το 2019, ακολουθούμενη από ισόποση μείωση την περίοδο 2019-2024, κυρίως λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία. «Η Ευρώπη παραμένει πιο ανθεκτική, με θετικές προβλέψεις για την κίνηση εμπορευματοκιβωτίων (2%-2,5%), με σχετικά περιορισμένη έκθεση στην αμερικανική αγορά. Οι τομείς ενέργειας (LNG, LPG) βρίσκονται στο επίκεντρο των νέων δασμών, με την Κίνα να αντιμετωπίζει κρίσιμες ελλείψεις σε πρώτες ύλες, όπως το προπάνιο» πρόσθεσε ο Τ. Power.
Σύμφωνα με τον ίδιο, ιδιαίτερη σημασία αποκτά η πρόταση του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO) για ένα νέο παγκόσμιο πλαίσιο μείωσης εκπομπών. Το σχέδιο προβλέπει κόστος έως και 760 δολάρια/τόνο για πλοία με υψηλές εκπομπές, σηματοδοτώντας τη μετάβαση της ναυτιλίας σε νέα ενεργειακά πρότυπα. Η Κίνα το υποστήριξε, ενώ οι ΗΠΑ απείχαν, ενισχύοντας το γεωοικονομικό ρήγμα.
ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ
Ο διευθύνων σύμβουλος της ΟΛΘ Α.Ε., δρ Ιωάννης Τσάρας, μιλώντας στο συνέδριο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Λιμένων, επισήμανε ότι το «λιμάνι της Θεσσαλονίκης κατέχει στρατηγική θέση, με άμεση πρόσβαση στις αγορές της νοτιοανατολικής και της κεντρικής Ευρώπης και κοντά στα μεγάλα διευρωπαϊκά δίκτυα αυτοκινητόδρομων και σιδηροδρόμων, και συνεπώς διαδραματίζει κομβικό ρόλο στις εμπορευματικές ροές στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης και προς τις ευρωπαϊκές αγορές» και πρόσθεσε: «Αποτελεί το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι της Ελλάδας σε συμβατικό φορτίο και κύριο λιμάνι της ανατολικής Μεσογείου». Υποστήριξε, επίσης, ότι η αναβάθμιση των υποδομών στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης αποτελεί άμεση επένδυση μείζονος σημασίας και για την πόλη της Θεσσαλονίκης και προάγει τις διασυνοριακές συνέργειες στη νοτιοανατολική Ευρώπη, ενισχύοντας σημαντικά τις προοπτικές ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή.
Ο διευθύνων σύμβουλος τόνισε επίσης πως «οι υποχρεωτικές επενδύσεις της πρώτης επενδυτικής περιόδου, που έχει αναλάβει να υλοποιήσει η ΟΛΘ Α.Ε. στο πλαίσιο της σύμβασης παραχώρησης με το Ελληνικό Δημόσιο, έχουν συνολικό κόστος αναφοράς 180 εκατ. ευρώ και έχουν ως αιχμή του δόρατος το έργο επέκτασης του προβλήτα 6 (σταθμός εμπορευματοκιβωτίων)». Ο Ιωάννης Τσάρας αναφέρθηκε, επίσης, και στα τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου, λέγοντας πως θα μπορέσει να ολοκληρωθεί σε 3,5 χρόνια και θα περιλαμβάνει την κατασκευή νέου πρόσθετου κρηπιδώματος μήκους 513 μέτρων, εκ των οποίων τα 470 μέτρα έχουν ωφέλιμο βάθος 17,7 μ., τη δημιουργία πρόσθετης χερσαίας ζώνης, πλάτους 306,5 μέτρων, κατά μήκος του νέου πρόσθετου κρηπιδώματος, αλλά και νέα συμπληρωματικά υποδομής, ώστε να διασφαλιστεί η πλήρης λειτουργικότητα του νέου κρηπιδώματος και της αντίστοιχης χερσαίας ζώνης, ενώ τόνισε ότι η ολοκλήρωση του έργου σηματοδοτεί την ουσιαστική αναβάθμιση της ανταγωνιστικότητας του λιμένα της Θεσσαλονίκης, καθώς ενισχύει το συγκριτικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του λιμένα, που είναι η στρατηγική του θέση και συγκεκριμένα η εγγύτητά του τόσο με τις αγορές της νοτιοανατολικής και της κεντρικής Ευρώπης όσο και με τα μεγάλα διευρωπαϊκά δίκτυα αυτοκινητόδρομων και σιδηροδρόμων.
Επίσης, ο Ιωάννης Τσάρας υπογράμμισε πως με την κατασκευή του 6ου προβλήτα το λιμάνι της Θεσσαλονίκης αυξάνει σημαντικά τη χωρητικότητά του σε πολλαπλάσια TEU, από 600.000 σε ετήσια βάση, και θα παρέχει τη δυνατότητα της απευθείας εξυπηρέτησης πλοίων κύριων γραμμών, χωρητικότητας έως 24.000 TEU.
Ποια σημεία είναι αναγκαία για τη θωράκιση, σύμφωνα με τους ανθρώπους του χώρου
Ο πρόεδρος του ESPO, Ansis Zeltins, σταχυολογώντας από τις εισηγήσεις των συνέδρων, επισήμανε πως στη διάρκεια των εργασιών στη Θεσσαλονίκη τέθηκαν ουσιαστικά θέματα στη δημόσια συζήτηση, που αφορούν τους λιμένες της Ευρώπης και ανανέωσε το ραντεβού στην επόμενη διοργάνωση, που θα γίνει τον Μάιο του 2026, στο λιμάνι του Γκντασκ, στην Πολωνία. Η Maja Markovic Kostelac, εκτελεστική διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια στη Θάλασσα, τόνισε πως πρέπει να δοθεί βάρος στην ασφάλεια, στη βιωσιμότητα, στην εποπτεία και την απλοποίηση των διαδικασιών, ενώ η Gesine Meissner, Ευρωπαία συντονίστρια για τον Ευρωπαϊκό Θαλάσσιο Χώρο, υπογράμμισε τον σημαντικό ρόλο που μπορούν να έχουν τα λιμάνια της Ευρώπης στις νέες προκλήσεις.
Ο Aleksandrs Bucens, αξιωματικός του Τομέα Ενίσχυσης Αμυνας και Υλικοτεχνικής Υποστήριξης, της Διεύθυνσης Αμυντικής Πολιτικής και Σχεδιασμού του ΝΑΤΟ, αφού επισήμανε πως είναι η πρώτη φορά που καλείται η Συμμαχία σε συνέδριο του ESPO, τόνισε τη μεγάλη σημασία που έχουν τα λιμάνια στα θέματα της στρατιωτικής κινητικότητας και της ασφάλειας. Ο ίδιος υπογράμμισε τον ρόλο που έχουν πολλά λιμάνια της Ευρώπης για τους σκοπούς του ΝΑΤΟ, εξήρε τη σπουδαιότητα που έχουν οι λιμένες της Αλεξανδρούπολης και της Θεσσαλονίκης για τη μεταφορά ανθρώπινου δυναμικού, αλλά και στρατιωτικού υλικού στην ευρύτερη ενδοχώρα της Βαλκανικής και άλλων χωρών.
Ο Torsten Klimke, επικεφαλής της Μονάδας Λιμένων και Εσωτερικής Ναυσιπλοΐας, της Γενικής Διεύθυνσης Κινητικότητας και Μεταφορών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναφέρθηκε στη στρατιωτική κινητικότητα που έχουν τα λιμάνια της Ευρώπης, σημειώνοντας πως τα τελευταία χρόνια έχουμε ενδυνάμωση αυτών των σχεδίων δράσης και ανέφερε ως παράδειγμα τα λιμάνια της Ρίγας στη Λετονία και του Βλίσινγκεν στην Ολλανδία, επισημαίνοντας την ανάγκη για μεγαλύτερο συντονισμό όλων των εμπλεκομένων. Η Larissa van der Lugt, οικονομολόγος λιμένων και μεταφορών και διευθύντρια του Κέντρου Αστικής, Λιμενικής και Συγκοινωνιακής Οικονομίας Erasmus (Erasmus UPT), παρουσιάζοντας δεδομένα δύο ερευνών, σημείωσε πως είναι σημαντικό να εξετάζουμε την αξία που έχουν τα λιμάνια, καθώς επηρεάζουν ευρύτερα την κοινωνία των πολιτών και, εκτός των άλλων, η αξία τους συμβάλλει γενικότερα και στην ανάπτυξη της ενδοχώρας.
Η Annemie Turtelboom, μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ), ανέφερε πως το ΕΕΣ, ως ανεξάρτητος οργανισμός, με σειρά εκθέσεων προς την Κομισιόν έχει επισημάνει την έλλειψη συντονισμού σε σωρεία θεμάτων που αφορούν τα λιμάνια και τη ναυτιλία σε ευρωπαϊκό και διασυνοριακό επίπεδο, ενώ τόνισε πως πρέπει στις όποιες αποφάσεις να δίνεται μεγαλύτερη σημασία στον κοινωνικό αντίκτυπο που έχουν για κάθε περιοχή. Η Martina Niemann, οικονομική διευθύντρια και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της DB Cargo AG, υπογράμμισε την ανάγκη μεγαλύτερης συνδεσιμότητας των λιμένων της Ευρώπης με τον σιδηρόδρομο, προς όφελος και των δύο πλευρών. Γι’ αυτό, όπως είπε, «χρειάζονται να γίνουν ακόμα περισσότερες και στοχευμένες επενδύσεις». Η Piia Karjalainen, διευθύνουσα σύμβουλος της Ενωσης Λιμένων Φινλανδίας, ανέδειξε ως σημαντική παράμετρο αξιολόγησης για τις χρηματοδοτήσεις από την Ε.Ε. τις διαφορές μεταξύ των χωρών σε θέματα απανθρακοποίησης.
Η Federica Montaresi, ειδική επίτροπος του λιμένα της Λα Σπέτσια, ανέδειξε τη σημασία της «προσαρμοστικής ανθεκτικότητας», σε ένα νέο τοπίο κρίσεων και γεω-οικονομικών αλλαγών. Η Λα Σπέτσια, ένας από τους κύριους λιμένες συνδυασμένων μεταφορών στην Ιταλία, επενδύει σε νέο τερματικό σταθμό, με ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση, δίνοντας έμφαση στην ψηφιοποίηση, στην πράσινη ενέργεια και τη σιδηροδρομική διασύνδεση. «Τα λιμάνια είναι οι πρώτοι αισθητήρες των μεταβολών στην εφοδιαστική αλυσίδα. Πρέπει να είμαστε ευέλικτοι, συνεργατικοί και ανθεκτικοί, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο» δήλωσε.
Ο Glenn Mageman, αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών, ECARES, Solvay Brussels Schools of Economics & Management, μιλώντας στην ενότητα με θέμα την ανθεκτικότητα της Ευρώπης στο νέο γεωπολιτικό πλαίσιο, υπογράμμισε πως μέσα σε ένα τέτοιο ρευστό τοπίο, με μεγάλη αβεβαιότητα, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι «εάν δεν ξέρουμε πού βρισκόμαστε, δεν θα ξέρουμε προς τα πού να πορευτούμε». Ο ίδιος σημείωσε την ανάγκη για πρόσβαση σε έγκαιρα, έγκυρα και ποιοτικά δεδομένα, ενώ υπογράμμισε πως είναι δύσκολη η εφαρμογή κοινών πολιτικών στην Ε.Ε. και ως εκ τούτου «ίσως χρειαστούμε πολλαπλά εργαλεία», ώστε να υπάρχει καλύτερος συντονισμός στις πολιτικές της Ε.Ε.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (16 ΜΑΙΟΥ 2025)
