Ασφυκτικό πρέσινγκ από Βρυξέλλες για να μη χαθούν λεφτά – Ευκαιρία για έργα και επιδοτήσεις – Μοχλός στήριξης της αγοράς – Αδυναμία φορέων να διαχειριστούν τον πρωτόγνωρο όγκο επιδοτήσεων
Πολλές φορές μία καθυστέρηση δημιουργεί ευκαιρίες, συνοδεύεται όμως και με κινδύνους. Στην περίπτωση των κοινοτικών επιδοτήσεων 30 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάπτυξης και από το ΕΣΠΑ που είναι προς διάθεση, αυτό που αναμένεται να συμβεί το επόμενο διάστημα δεν έχει γίνει ποτέ ξανά.
Από τη μία πλευρά αναμένεται να «βρέξει χρήμα» μετά το Πάσχα μέσα από ένα ασφυκτικό πρέσινγκ που ασκείται προς τους φορείς αλλά και τις εταιρίες, σε μία προσπάθεια να μη χαθούν κονδύλια. Τούτο θα ωφελήσει όσους είναι στην αναμονή για επιδοτήσεις κυρίως μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά και θα αποτελέσει μια νέα ευκαιρία για έργα και επιδοτήσεις. Με απλά λόγια, κονδύλια που «κάθονται» ή καθυστερούν θα διανεμηθούν με γρήγορες διαδικασίες στην αγορά.
Από την άλλη πλευρά, πολλά κονδύλια θα «αλλάξουν χέρια» μέσα από δύο παράλληλες διαδικασίες ριζικής αναθεώρησης του ΕΣΠΑ αλλά και του Ταμείου Ανάκαμψης. Στο στόχαστρο είναι οι φορείς που αποδείχθηκε πως ήταν αδύνατο να διαχειριστούν τον πρωτόγνωρο όγκο επιδοτήσεων, αλλά και η κάλυψη των νέων «εντολών» των Βρυξελλών.
Σε κόκκινο συναγερμό είναι το Ταμείο Ανάκαμψης. Η αγορά ναι μεν «πόνταρε» εδώ και καιρό πως όταν έφτανε η περίοδος ολοκλήρωσής του οι καθυστερήσεις και οι προκλήσεις θα ήταν μεγάλες, ωστόσο τα πράγματα τελικά είναι ακόμα πιο πολύπλοκα: η ανάγκη να καλυφθεί η καθυστέρηση συνδυάζεται με πολλά και πρωτόγνωρα τεκτονικά γεγονότα σε παγκόσμιο επίπεδο που οδηγούν σε δραστικές αλλαγές στα κονδύλια που είναι τώρα στο τραπέζι. Ετσι, πολλά έργα του Ταμείου Ανάκαμψης βλέπουν την πόρτα της «εξόδου», αναζητώντας πλέον «στέγη» στο ΕΣΠΑ.
Αλλά και το ΕΣΠΑ ανοίγει προς τους «μεγάλους», αλλά και για επενδύσεις στην άμυνα και τη στέγαση. Για την κυβέρνηση το στοίχημα δεν είναι μόνο να μη χαθεί χρήμα, αλλά και να διατηρηθεί μία «καλή» εικόνα προς την Ε.Ε., γιατί αρχίζει η συζήτηση για το νέο ΕΣΠΑ και για ένα νέο Ταμείο Ανάκαμψης Νο 2, δηλαδή για νέο πακέτο επιδοτήσεων στήριξης της επιχειρηματικότητας από τη νέα παγκόσμια κρίση.
Η Ελλάδα πρέπει, λοιπόν, να διαχειριστεί αναπτυξιακές, κοινοτικές επιδοτήσεις αξίας περίπου 30 δισ. ευρώ. Αν προσπαθούν και άλλα 10 δισ. ευρώ δανείων που εκκρεμούν προς διάθεση στην αγορά, ο «λογαριασμός» ανεβαίνει στα 40 δισ. ευρώ, αλλά στο εν λόγω πεδίο η «σκυτάλη» είναι στις τράπεζες.
Η ΠΙΕΣΗ ΤΟΥ ΤΑΑ
Από τα 30 δισ. ευρώ επιδοτήσεων, η πίεση είναι τεράστια για τα 9 δισ. ευρώ επιδοτήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης (επί συνόλου 18 δισ. ευρώ που έχει προς διάθεση η Ελλάδα από το 2021), που μένουν στο «ράφι». Πρέπει όχι μόνο να διατεθούν στην αγορά έως το καλοκαίρι του 2026, αλλά και να χρησιμοποιηθούν έτσι ώστε τα έργα με τα οποία συνδέονται να ολοκληρωθούν πλήρως και να πιστοποιηθεί αυτό εγγράφως προς τις Βρυξέλλες. Δηλαδή, για πολλά έργα ο χρόνος τελειώνει πολύ πιο πριν.
Για τον λόγο αυτό μετά το Πάσχα αναμένεται (εξ αναβολής) να κατατεθεί ακόμα ένα αίτημα αναθεώρησης. Επιχειρείται να είναι η τελευταία, αλλά αυτό έχει ξαναειπωθεί. Μόνο που όσο περνούν οι μήνες και να γίνουν αλλαγές σε έργα τελειώνει ο χρόνος που θα έχουν για να υλοποιηθούν.
Οι αλλαγές συνδέονται με τα κονδύλια και τα έργα που μένουν προς ολοκλήρωση. Οι αρχικοί υπολογισμοί για αλλαγές της τάξης του μισού δισ. ευρώ αποδείχθηκαν μη επαρκείς, δεδομένου ότι πάρα πολλά έργα έχουν εμπλοκές ή καθυστερούν. Θα βγουν εκτός συνολικά ή εν μέρει (αυτό ισχύει σε μεγάλα οδικά έργα).
Αναζητούνται λύσεις που θα καλύψουν το κενό και πολλές ευκολίες δεν υπάρχουν, δεδομένου ότι και το νέο ΕΣΠΑ τώρα αρχίζει. Δηλαδή, δεν υπάρχει μία έτοιμη ανέργων που θα μπορούσε να μετακομίσουν από το ΕΣΠΑ στο Ταμείο Ανάκαμψης και να λύσουν το πρόβλημα.
Σε αυτή την αναμπουμπούλα, όποιος μπορεί να δώσει λύση κερδίζει. Ειδικά αν η δράση που προωθεί μπορεί να κριθεί πράσινη ή ψηφιακή. Γιατί η αναθεώρηση έχει πολλούς κανόνες. Μεταξύ αυτών, πρέπει να πληρείται το κριτήριο σχεδόν το 40% των έργων που θα γίνουν να έχει πράσινο χαρακτήρα και το 20% ψηφιακό. Αυτό σημαίνει, εξηγούν αρμόδιες πηγές, ότι έργα που καθυστερούσαν το τελευταίο διάστημα προς αυτή την κατεύθυνση τώρα θα πρέπει να γίνουν και ότι οι αρμόδιοι φορείς θα πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους…
Ολη αυτή η αναστάτωση συνδέεται ανοιχτά με το μεγάλο στοίχημα που τέθηκε το 2021 να διπλασιαστεί η δυναμικότητα των φορέων του Ελληνικού Δημοσίου να παράγουν έργα και επιδοτήσεις προς επιχειρήσεις με ικανοποιητικό ρυθμό. Γιατί στα 25,7 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ προστέθηκαν, τότε, τα 36 δισ. (επιδοτήσεων και δανείων) του Ταμείου Ανάκαμψης.
Εκ του αποτελέσματος το στοίχημα δεν κερδήθηκε. Επίσης, παράμειναν και οι γνωστές προσφυγές, ενστάσεις και άλλες χρονοβόρες διαδικασίες στις αναθέσεις, αλλά και η γραφειοκρατία του Ελληνικού Δημοσίου που επίσης προκάλεσε προβλήματα.
Η παράταση που δεν θα έρθει και η «στρόφιγγα» που κλείνει
Πολλοί ήταν αυτοί -φορείς και επιχειρήσεις- που κινούνταν με τη λογική μιας παράτασης στο Ταμείο Ανάκαμψης. Με τη λογική, δηλαδή, πως χρόνος… υπάρχει. Ωστόσο, τελικά για το Ταμείο Ανάκαμψης η παράταση χρόνου πλέον θεωρείται αδύνατη.
Επιπλέον, η επιτυχία του, όπως έκανε σαφές και ο Ντέκλαν Κοστέλο στο… προειδοποιητικό του ταξίδι στην Αθήνα τον Φεβρουάριο, αποτελεί πρόκριμα για την ελληνική κυβέρνηση: πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να διαχειριστεί τόσο όγκο κονδυλίων. Διότι διαφορετικά στην επόμενη προγραμματική περίοδο (που τώρα σχεδιάζεται) μπορεί η «στρόφιγγα» να κλείσει.
Δηλαδή, ακόμα και αν αποφασιστεί ένα νέο «Ταμείο» επιδοτήσεων, η «μοιρασιά» να μην είναι με βάση δείκτες όπως το ΑΕΠ και η ανεργία (που ευνοούν την Ελλάδα), αλλά σε σχέση με κριτήρια αποδοτικότητας που θα στερήσουν κονδύλια τα οποία έχει πολύ μεγάλη ανάγκη.
Οι επιδοτήσεις και τα δάνεια των 36 δισ. ευρώ είναι αποδεκτό και για την κυβέρνηση πως και φέτος και το 2026 θα είναι ο λόγος για τον οποίο η Ελλάδα δεν θα κινείται στο φάσμα της ύφεσης, αλλά θα έχει έναν ρυθμό ανάπτυξης περί το 2% τουλάχιστον με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα. Διότι οι εκτιμήσεις των αναλυτών είναι σαφείς για επίπτωση στο ΑΕΠ της τάξης του 0,5% φέτος, σε ένα σενάριο ήπιων επιπτώσεων από την παγκόσμια κρίση για πλήγμα της τάξης του 1% του ΑΕΠ στην Ε.Ε. λόγω των παγκόσμιων τριγμών.
Η ριζική αλλαγή στο ΕΣΠΑ
Αλλά και το ΕΣΠΑ αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα και τη μεγαλύτερη μεταβολή στην ιστορία του. Η επόμενη προγραμματική περίοδος συνιστά ουσιαστικά ολικό ανασχηματισμό: τα κονδύλια δεν θα συνδέονται πλέον μόνο με την πορεία υλοποίηση των έργων, αλλά με ορόσημα και στόχους. Δηλαδή, θα γίνει κάτι σαν Ταμείο Ανάκαμψης.
Η μεγάλη μάχη δίνεται όμως τώρα για το υφιστάμενο ΕΣΠΑ, που πρέπει κι αυτό να ανασχηματιστεί πλήρως μέσα στο καλοκαίρι από τα 25,7 δισ. ευρώ έχουν φτάσει στην αγορά περίπου 3 δισ. ευρώ, ελάχιστες θα είναι οι επιπλέον απορροφήσεις έως το καλοκαίρι.
Κατά συνέπεια περίπου 21 δισ. ευρώ επιδοτήσεις του ΕΣΠΑ θα διατεθούν με τα νέα δεδομένα. Θα πρέπει να καλύψουν πολλές διαφορετικές ανάγκες. Εργα που είναι ώριμα θα πρέπει να μετακομίσουν (αν είναι εφικτό) στο Ταμείο Ανάκαμψης για να κλείσουν τρύπες. Επίσης, το ίδιο το ΕΣΠΑ θα πρέπει να δεχθεί όσα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης καθυστερούν ή έχουν προβλήματα, υπό την προϋπόθεση ότι είναι συμβατά.
Παράλληλα, θα πρέπει να προσαρμοστεί το ΕΣΠΑ στις νέες «ντιρεκτίβες» της Κομισιόν για άνοιγμα προς τις μεγάλες επιχειρήσεις (με πάνω από 250 εργαζομένους), αλλά και για μεταφορά κονδυλίων σε εθελοντική βάση για τη στήριξη της αμυντικής βιομηχανίας. Και κάπου εδώ αρχίζουν τα σενάρια για πληθωρισμό έργων αλλά και για αύξηση του βαθμού δυσκολίας…
Μόνο το 35% των οροσήμων έχει εκπληρωθεί
Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με βάση τον τελευταίο απολογισμό, έχει συνολικές εκταμιεύσεις 21,3 δισ. ευρώ δανείων και επιδοτήσεων από τα κονδύλια της Ε.Ε. Αυτά είναι τα λεφτά που έρχονται επί συνόλου 36 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 18 δισ. ευρώ είναι επιδοτήσεις και ισόποσα είναι τα δάνεια. Στο πεδίο των δαπανών για τα ενταγμένα έργα επιδοτήσεων, οι πληρωμές σε δικαιούχους ή φορείς φτάνουν τα 9,28 δισ. ευρώ. Απομένει, δηλαδή, το ήμισυ των κονδυλίων να δαπανηθεί τους επόμενους μήνες.
Χειρότερη είναι η εικόνα στο πεδίο ολοκλήρωσης στόχων και οροσήμων. Μαζί με το 5ο αίτημα πληρωμής της Ελλάδας από το Ταμείο Ανάκαμψης που τώρα ολοκληρώνεται (3,1 δισ. ευρώ), θα έχει εκπληρωθεί το 35% των οροσήμων. Ειδικά για τα δύο τελευταία αιτήματα (9ο και 10ο), τα ορόσημα είναι κυρίως πιστοποίηση ολοκλήρωσης έργων. Και εκεί θα κριθεί το μεγάλο στοίχημα.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 18/4/2025)
