Αποκαλυπτικά στοιχεία από Eurostat, ΕΛ.ΣΤΑΤ., Τράπεζα της Ελλάδος και ΚΕΠΕ για τις ελληνικές επιδόσεις
Αντιμέτωπη με άμεσο κίνδυνο επενδυτικής στασιμότητας είναι η ελληνική οικονομία, έχοντας ακόμη μεγάλες πληγές ανοικτές: η αξία των επενδύσεων απέχει πολύ από τα προ κρίσεων επίπεδα και παραμένει η χαμηλότερη στην Ε.Ε., παρά τον πακτωλό κοινοτικών κονδυλίων. Αλλά και η δομή τους παραμένει υδροκέφαλη, με «μονοκρατορία» του real estate και με αποστροφή των τοποθετήσεων στη μεταποίηση και τις κρίσιμες νέες τεχνολογίες.
Ειδικά στην καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες, είναι σαφές πως χάνουμε το τρένο των διεθνών εξελίξεων. Τα «εύκολα» λεφτά από τις Βρυξέλλες τελειώνουν και οι επιχειρήσεις φαίνεται πως δεν έχουν καταλάβει και οι ίδιες την ανάγκη να τρέξουν, όπως φαίνεται από τη χαμηλή προσέλευση ακόμα και σε προγράμματα επιδοτήσεων και δανείων.
Ο κίνδυνος είναι άμεσος και οι προειδοποιήσεις επαναλαμβάνονται, με τον διοικητή της ΤτΕ Γιάννη Στουρνάρα να επισημαίνει στην ομιλία του στο CEO Clubs Greece πως «η επένδυση στην έρευνα, στην καινοτομία και στο ανθρώπινο κεφάλαιο είναι καθοριστική για την ανάσχεση της μακροχρόνιας πτώσης της παραγωγικότητας», αλλά και να κρούει τον κώδωνα στην τελευταία του έκθεση, πως το χάσμα σε όρους ψηφιακού μετασχηματισμού, καινοτομίας και συνολικών παραγωγικών επενδύσεων ως προς το ΑΕΠ μεταξύ της Ελλάδος και των περισσότερων προηγμένων οικονομιών παραμένει, διατηρώντας έτσι και την υφιστάμενη απόσταση στις διεθνείς κατατάξεις ανταγωνιστικότητας. Σε ανάλογο τόνο κινήθηκε και ο πρόεδρος του ΣΕΒ Σπύρος Θεοδωρόπουλος, παρουσιάζοντας την έρευνα «Ο σφυγμός του επιχειρείν», που δείχνει πως στην Α.Ι. οι επιχειρήσεις κινούνται δειλά και το 55,1% δεν σχεδιάζει καμία σχετική πρωτοβουλία για την επόμενη χρονιά. Στον αντίποδα μόνο το 6,1% δηλώνει πως εφαρμόζει πλήρως προγράμματα A.I…
Η Ελλάδα δεν υστερεί μόνο σε καινοτομία, είναι ουραγός και συνολικά στις επιχειρηματικές επενδύσεις. Αλλά και όπου υπάρχουν τοποθετήσεις στον «εμπορεύσιμο» τομέα της οικονομίας, πολλές φορές τα λεφτά πάνε σε εξαγορές και όχι σε νέες μονάδες που θα φέρουν υπεραξία.
Απογοητευτικά είναι και τα στοιχεία των άμεσων ξένων επενδύσεων, αφού δείχνουν πως οι ξένοι δεν θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα, παρά τον πακτωλό ιδιωτικοποιήσεων και κοινοτικών χρημάτων. Ελλειμματικό είναι ακόμα και το πολύ «φτωχό» ισοζύγιο άμεσων ξένων επενδύσεων, γιατί χάνουμε «έδαφος» στις ελληνικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό. Οσο για την επενδυτική βαθμίδα, αποδεικνύεται πως τελικά δεν λειτούργησε σαν επενδυτικό ελατήριο.
Την εικόνα των επενδύσεων στην Ελλάδα ξεδιπλώνουν αποκαλυπτικά στοιχεία από τη Eurostat, την ΕΛ.ΣΤΑΤ., την Τράπεζα της Ελλάδος και το ΚΕΠΕ. Δείχνουν πως τα ξένα αλλά και τα εγχώρια επιχειρηματικά κεφάλαια γυρνούν την πλάτη. Παράλληλα, είναι σαφείς οι προειδοποιήσεις για τους κινδύνους που ελλοχεύουν λόγω των δραστικών αλλαγών που φέρνει η πολιτική Τραμπ, αλλά και του ολικού μετασχηματισμού στην πολιτική της Ε.Ε.
Το σοκ του 2027
Εδώ και καιρό οι «θεσμοί» της Ε.Ε. προειδοποιούν διαρκώς για την ανάγκη χρήσης των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης, που λήγει τον επόμενο χρόνο, γιατί μετά έρχεται η… προσγείωση. Με το 50% των 36 δισ. ευρώ (επιδοτήσεων και δανείων) στο «ράφι», αλλά και με παραδοχή της αδυναμίας να διατεθούν επαρκή κονδύλια για τον κρίσιμο τομέα της ψηφιακής μετάβασης (υποχρεωτικά το 20%), λόγω της έλλειψης σχετικού επενδυτικού ενδιαφέροντος, ο χρόνος αντίδρασης είναι πολύ σύντομος.
Η ΤτΕ εκτιμά πως από το 2027 και μετά οι επενδύσεις θα αυξάνονται μόνο κατά 1,5% ετησίως, έναντι ανόδου κατά 6%-6,8% φέτος και τον επόμενο χρόνο. Αλλά και η τωρινή επίδοση είναι πολύ… μακριά από τις παλαιότερες προσδοκίες για διψήφια άνοδο, που θα έφερνε την επενδυτική σύγκλιση με την Ε.Ε. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το σύνολο των επενδύσεων στην Ελλάδα φτάνει στο 15,17% του ΑΕΠ, στη χαμηλότερη επίδοση στην Ε.Ε. Οι επενδύσεις είναι μεν αυξημένες τα τελευταία χρόνια (από το 10,97% του ΑΕΠ το 2019), αλλά απέχουν πολύ από την επίδοση προ κρίσεων, όταν είχαν φτάσει έως το 25,5% του ΑΕΠ, σε ένα επίπεδο που πλέον πολύ πιο δύσκολα θα επιστρέψουν.
Τότε, προ κρίσης και στον απόηχο και των Ολυμπιακών Αγώνων, η Ελλάδα επενδυτικά ήταν πιο «πάνω» από την Ε.Ε., που είχε επίδοση στο 24% του ΑΕΠ. Τώρα το χάσμα είναι μεγάλο, γιατί την προηγούμενη 10ετία η κάμψη στην υπόλοιπη Ευρώπη ήταν μικρή και τα τελευταία χρόνια οι επενδύσεις κινούνται σταθερά στο 22% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο στην Ε.Ε. Ανά κλάδο η εικόνα είναι ακόμα πιο απογοητευτική: η Ελλάδα είναι ουραγός και στις επιχειρηματικές επενδύσεις: φτάνουν μόνο στο 7,7% του ΑΕΠ, έναντι μέσου ότου 12,5%. Στο πεδίο αυτό, μάλιστα, η υστέρηση είναι… μόνιμη, δηλαδή προϋπήρχε και της κρίσης, αφού ο μεγάλος «χρηματοδότης» των επενδύσεων με όχημα το κοινοτικό χρήμα ήταν και είναι το κράτος και οι αυξομοιώσεις συνδέονται με τα έργα και με τον κύκλο «ωρίμανσης» των προγραμμάτων της Ε.Ε. Τούτο συμβαίνει και τώρα, αναφέρουν από την ΤτΕ, εξηγώντας γιατί «τσιμπάνε» το τελευταίο διάστημα οι επενδύσεις σε παραγωγικούς κλάδους: εκτιμάται πως η ανάγκη να «τρέξει» το Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά και το ΕΣΠΑ οδηγεί στην επιτάχυνση των υποδομών αλλά και άλλων επιδοτήσεων, που έχουν εγκριθεί, προκειμένου να μη χαθούν κονδύλια της Ε.Ε. Γι’ αυτό και κινητοποιεί μια τεράστια «δεξαμενή» κονδυλίων μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, άνω των 12 δισ. ευρώ, που τελικά μένει να φανεί τι «αφήνουν» στην πραγματική οικονομία.
Στο τελευταίο Note οn the Greek economy η ΤτΕ επισημαίνει πως οι επενδύσεις (ακαθάριστος σχηματισμός πάγιου κεφαλαίου) αυξήθηκαν λόγω της αύξησης των επενδύσεων σε κατοικίες και άλλες κατασκευές (29,1%), αλλά και στις τεχνολογικές επενδύσεις (8%) και στις επενδύσεις σε μηχανήματα και εξοπλισμό (6,4%), λόγω όμως της ανάγκης επιτάχυνσης των εκταμιεύσεων του Ταμείου Ανάκαμψης…
Η ΤτΕ τονίζει και πως «το 2027 το τέλος των επιδοτήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης θα επηρεάσει αρνητικά την αύξηση των δημοσίων επενδύσεων» και υπάρχει επιπλέον κίνδυνος από ένα «χαμηλότερο από το αναμενόμενο ποσοστό απορρόφησης και αξιοποίησης των κονδυλίων» αυτών, αλλά και από καθυστέρηση στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων που θα επιβράδυναν τη διαδικασία ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η οικονομία περιλαμβάνονται η επιτάχυνση των επενδύσεων, εν μέρει μέσω της κινητοποίησης των διαθέσιμων ευρωπαϊκών πόρων, η επιτάχυνση του ρυθμού του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων και μεταρρυθμίσεων και η συνέχιση της βελτίωσης της διαχείρισης των κρατικών περιουσιακών στοιχείων, με σκοπό την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων.
Οι ξένοι «ποντάρουν» κυρίως στα ακίνητα
Πέρα από τις συνολικές επενδύσεις, η Ελλάδα ήταν και παραμένει ουραγός στην κατάταξη της Ε.Ε. και στις άμεσες ξένες επενδύσεις (ΞΑΕ). Αλλά διευρύνει και το έλλειμμα του ισοζυγίου στον εν λόγω τομέα, καθώς η όποια εξωστρέφεια και θέση κατείχε σε γύρω περιοχές (με επίκεντρο τα Βαλκάνια) αποψιλώνεται. Επιπλέον, τα ποσά που καταγράφονται ως ξένες επενδύσεις συνεχίζουν να αφορούν στη συντριπτική τους πλειονότητα ακίνητα και όχι παραγωγικές επενδύσεις, πόσο μάλλον επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες.
Το ιστορικό ρεκόρ του 2022, που έγινε από πολύ χαμηλή βάση εκκίνησης, δεν έγινε εφικτό ούτε το 2024 να ξεπεραστεί, ενώ και οι επιδόσεις των πρώτων μηνών του 2025 είναι ανάλογες. Αλλά και οι όποιες κινήσεις γίνονται δεν αφορούν κυρίως νέες παραγωγικές μονάδες, αλλά εξαγορές και συνεργασίες.
Σύμφωνα με την Eurostat, το απόθεμα ΞΑΕ (διαχρονική σώρευση κεφαλαίων) φτάνει στο 29,4% του ΑΕΠ το 2024 και είναι το χαμηλότερο στην Ε.Ε., ενώ στην Κύπρο φτάνει στο 1.400% του ΑΕΠ! Δείχνοντας και τι ευκαιρίες πιθανόν «χάθηκαν» στο παρελθόν, όταν δεν έγιναν ζώνες ειδικών κινήτρων προσέλκυσης κεφαλαίων.
Οσο για τις ετήσιες ροές, οι ξένες άμεσες επενδύσεις (ΞΑΕ) σημείωσαν ισχυρή άνοδο (6 δισ. ευρώ ή 2,5% του ΑΕΠ) σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος (4,4 δισ. ευρώ ή 1,9% του ΑΕΠ), καταγράφοντας το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας εικοσαετίας (από χαμηλή βάση εκκίνησης). Ωστόσο, η άνοδος αυτή οφείλεται, σύμφωνα με την ΤτΕ, κυρίως στις επενδύσεις σε νέες μετοχές και σε ακίνητα, με τον κλάδο των ακινήτων να απορροφά πάνω από 45% των συνολικών ροών, αφού «πολλοί ξένοι επενδυτές έσπευσαν να αγοράσουν ακίνητα λόγω της αλλαγής στους όρους του ελάχιστου ορίου επένδυσης του προγράμματος Golden Visa»…
Οι ξένες άμεσες επενδύσεις στην πλειονότητά τους προέρχονται από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Γερμανία, την Ιταλία, το Χονγκ Κονγκ και τη Γαλλία. Οι πιο σημαντικές συναλλαγές ήταν η ξένη άμεση επένδυση στην ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή από τη Masdar, η αγορά επιπλέον μετοχών της Διεθνούς Αερολιμένας Αθηνών Α.Ε. από την Avialliance, που προσφέρθηκαν από το ΤΑΙΠΕΔ Α.Ε., και η μερική εξαγορά της ACS Ταχυδρομικές Υπηρεσίες ΑΕΕ από την General Logistics Systems BV. Ενδιαφέρον είναι και ποιοι επενδύουν σε ακίνητα: τα στοιχεία τα ΤτΕ δείχνουν πως από τα 2,75 δισ. ευρώ που εισέρρευσαν το 2024, στα 842 εκατ. ευρώ ήταν η αξία των τοποθετήσεων από κατοίκους όλης της Ευρωζώνης (από Κυπρίους τα 319 εκατ.) και 293 εκατ. ευρώ ήρθαν για αγορές ακινήτων από κεφάλαια προερχόμενα από την Τουρκία! Υψηλά στη λίστα είναι προφανώς η Κίνα, αλλά και οι ΗΠΑ… Οσο για τις «απαιτήσεις», δηλαδή για τις επενδύσεις στο εξωτερικό, μειώθηκαν από 3,7 δισ. το 2023 σε 1,65 δισ. το 2024. Οι σημαντικότερες συναλλαγές αφορούν την αγορά μετοχών της Ελληνικής Τράπεζας Δημόσιας Εταιρείας Λτδ από τη Eurobank Α.Ε. και την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της Spark Wind Park SPL από τη ΔΕΗ Ανανεώσιμες ΜΑΕ. Με το έλλειμμα στο σχετικό ισοζύγιο, από μόλις 602,9 εκατ. ευρώ, να φτάνει στα 4,3 δισ. ευρώ…
Καμπανάκια από τους θεσμικούς φορείς
Το ΚΕΠΕ σε ειδική έρευνα για τις ξένες επενδύσεις αναφέρει πως μπορούν να συνεισφέρουν τόσο στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας όσο και στη διάχυση τεχνογνωσίας στις υφιστάμενες επιχειρήσεις. Ωστόσο, η πλήρης αξιοποίηση του δυναμικού τους απαιτεί συνεχείς προσπάθειες για την εξασφάλιση ενός σταθερού, προβλέψιμου και φιλικού προς τις επενδύσεις πλαισίου. Αλλά και η ΤτΕ στην τελευταία της έκθεση, στο πεδίο των μεταρρυθμίσεων, αναφέρεται πως, παρά τη βελτίωση, η κατάταξη της χώρας σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο παραμένει χαμηλή, υπογραμμίζοντας την ανάγκη περαιτέρω θεσμικών μεταρρυθμίσεων για τη θωράκιση της οικονομικής σταθερότητας. Η χώρα εξακολουθεί να υπολείπεται σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως όσον αφορά το κράτος δικαίου, την ταχύτητα απονομής Δικαιοσύνης και την προβλεψιμότητα της εφαρμογής των νόμων, καθώς και την αποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης. Εξηγεί πως η ύπαρξη ενός σταθερού και αξιόπιστου νομικού συστήματος διασφαλίζει την ισονομία, την προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, την αποτελεσματική εκτέλεση των συμβάσεων και την ασφάλεια των επενδύσεων.
Επισημαίνει, επίσης, πως οι συνεχείς γεωπολιτικές εντάσεις, οι στρατιωτικές συγκρούσεις, ο γεωοικονομικός κατακερματισμός και η άνοδος του εμπορικού προστατευτισμού απειλούν την ανθεκτικότητα των οικονομιών, περιορίζοντας το διεθνές εμπόριο και τις επενδύσεις. Ετσι, «η ενίσχυση των επενδύσεων υψηλής τεχνολογίας αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα για την αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας και την ενίσχυση της απασχόλησης υψηλής εξειδίκευσης». Αναφέρεται πως η αξιοποίηση του ευρωπαϊκού σχεδίου επανεξοπλισμού προσφέρει στην Ελλάδα μια στρατηγική ευκαιρία για ενίσχυση της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας και της παραγωγικής της βάσης. Επίσης, οι αυξημένες αμυντικές δαπάνες θα πρέπει να κατευθύνονται σε καλά σχεδιασμένες επενδύσεις, με υψηλό αναπτυξιακό αποτύπωμα, όπως έργα υποδομών, ενέργειας, έρευνας και καινοτομίας, ώστε να ενισχυθούν και άλλοι κλάδοι της οικονομίας.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 9/5/2025)
