Η πορεία του ΑΕΠ και των κρατικών εσόδων συνεχίζει μεν να μεταφέρει μία εικόνα ανθεκτικότητας, αλλά μια πιο… εντοπισμένη εικόνα στην πραγματική οικονομία δείχνει πως φέτος υπάρχουν σημάδια πιέσεων από πολλές πλευρές, παραπέμποντας σε μια ανάπτυξη «εικονικής πραγματικότητας» (VR – Virtual Reality), με επικίνδυνες ρωγμές στην αγορά. Απλά τα σημάδια αυτά επικαλύπτονται από την ευφορία που δημιουργούν τα κοινοτικά κονδύλια (τονώνοντας προσώρας το ΑΕΠ), αλλά και από την προσδοκία για ακόμη μία ισχυρή τουριστική σεζόν (που όμως δεν έχει διασφαλιστεί).
Τα σημάδια αρρυθμίας αποτυπώνονται στα στοιχεία για την πορεία της βιομηχανικής παραγωγής, του όγκου λιανικών πωλήσεων, στις μεταβολές, στα στατιστικά περί ίδρυσης και πτωχεύσεων επιχειρήσεων, αλλά και στην οικοδομή και στο οικονομικό κλίμα. Πιέσεις υπάρχουν στο εξωτερικό ισοζύγιο, με επίκεντρο τους ναύλους, αλλά και στην έλευση ξένων επενδύσεων (που παραμένουν περιορισμένες και εντοπισμένες στο real estate), ενώ μεγάλη είναι η επιδείνωση στη «δημογραφία» των επιχειρήσεων, με τη μεγαλύτερη άνοδο πτωχεύσεων ανά την Ε.Ε.
Στα παραπάνω δεδομένα που συλλέγουν η ΕΛ.ΣΤΑΤ., η Eurostat, το ΙΟΒΕ, η ΤτΕ και το ΓΕΜΗ προστίθεται και το κλίμα από την τουριστική αγορά: η δυσμενής διεθνής συγκυρία, η σεισμικότητα στη Σαντορίνη μαζί με το νέο «χαράτσι» στη διαμονή, σύμφωνα με στελέχη του κλάδου, ευθύνονται για ένα «φρένο» που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα στις κρατήσεις, έπειτα από μια δυναμική εκκίνηση στην αρχή του έτους, όταν οι επισκέπτες εκμεταλλεύονται την περίοδο προσφορών. Αλλά και από τη βιομηχανία εκφράζονται ανησυχίες όχι μόνο λόγω της ζήτησης για εξαγωγές, αλλά και για το μέτωπο του ενεργειακού κόστους, που δεν έχει αντιμετωπιστεί, παρά τις αλλεπάλληλες εκκλήσεις.
Ενα άλλο στοιχείο ανησυχίας είναι τα κοινοτικά κονδύλια: παρά την ανάγκη επιτάχυνσης λόγω του «τέλους» του Ταμείου Ανάκαμψης και τη σχετική ωρίμανση του ΕΣΠΑ, τους πρώτους μήνες του 2025 οι εισροές φαίνεται να έχουν «φρενάρει». Και είναι γνωστό πως σε αυτές «οφείλεται» ο άνω του 2% ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ. Μάλιστα, αρμόδια στελέχη εξηγούν πως μένει να φανεί πώς θα διαμορφωθεί η ροή κοινοτικού χρήματος και στο σκέλος της ΚΑΠ μετά το σκάνδαλο και το λουκέτο στον ΟΠΕΚΕΠΕ.
Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΙΚΤΗ ΛΙΑΝΙΚΗΣ
Το πιο χαρακτηριστικό μέγεθος για την πορεία της αγοράς είναι η πορεία του Δείκτη Λιανικής. Κατά τον μήνα Μάρτιο 2025, σύμφωνα με την ΕΛ.ΣΤΑΤ., παρουσίασε αύξηση μόνο 0,3% σε όρους όγκου και 1,2% σε όρους τζίρου. Ο όγκος λιανικών πωλήσεων, μάλιστα, είναι πλέον σταθερά κάτω από τα επίπεδα του 2021 (!), όταν ήταν ακόμη σε εξέλιξη η πανδημία, και βεβαίως πολύ μακριά από τις 110 μονάδες που έπιασε στα μέσα του 2023. Τις πιο μεγάλες πιέσεις δέχονται τα πολυκαταστήματα (με μείωση 2% τον Μάρτιο σε ετήσια βάση) και ακολουθεί ο κλάδος τρόφιμα – ποτά – καπνός, με μείωση 0,6%. Μείωση 0,3% είχαν τα μεγάλα καταστήματα τροφίμων.
Αλλά και ο Γενικός Δείκτης Κύκλου Εργασιών στη Βιομηχανία (σύνολο εγχώριας και εξωτερικής αγοράς) τον Μάρτιο παρουσίασε μείωση 5,1%, με μείωση κατά 15,3% του Δείκτη Εξωτερικής Αγοράς και αύξηση κατά 1,4% του Δείκτη Εσωτερικής Αγοράς.
Με προφανή την επίδραση από τα νομικά ζητήματα που εγείρει ο ΝΟΚ, αλλά και με ενδείξεις για γενικότερες πιέσεις λόγω της συγκυρίας προβληματίζει η πορεία στο μέγεθος της Συνολικής Οικοδομικής Δραστηριότητας. Το δίμηνο Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου 2025 η Συνολική Οικοδομική Δραστηριότητα εμφανίζει μείωση κατά 19,8% στον αριθμό των οικοδομικών αδειών, κατά 34,8% στην επιφάνεια και κατά 25,7% στον όγκο. Η Ιδιωτική Οικοδομική Δραστηριότητα εμφανίζει μείωση κατά 20%, κατά 35% και κατά 25,8%, αντίστοιχα.
Ενα άλλο δείγμα πιέσεων προκύπτει από τα στοιχεία που επεξεργάζεται η Eurostat, με βάση το ΓΕΜΗ στην Ελλάδα. Το πρώτο τρίμηνο του 2025 στην Ελλάδα καταγράφηκε η πιο μεγάλη άνοδος σε πτωχεύσεις επιχειρήσεων (κατά 35,9%), με 2η τη Σουηδία (22,7%) και τρίτη την Εσθονία (20,4%). Οι πτωχεύσεις επιχειρήσεων, για το σύνολο των τομέων της οικονομίας, το α’ τρίμηνο 2025 ανήλθαν σε 71. Βεβαίως, οι εγγραφές νέων επιχειρήσεων (έναρξη λειτουργίας επιχειρήσεων) είναι πολύ περισσότερες 36.909, αλλά παρουσίασαν, επίσης, μείωση 5,7% σε ετήσια βάση.
Το οικονομικό κλίμα, όπως το μετρά το ΙΟΒΕ, υποχώρησε ελαφρώς τον Μάιο, στις 107 μονάδες (από 107,4 τον Απρίλιο), για 2ο συνεχή μήνα, λόγω της επιδείνωσης των επιχειρηματικών προσδοκιών στους τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών. Αλλά και ο δείκτης PMI, για τις νέες παραγγελίες από το εξωτερικό τον Μάιο, μειώθηκε για πρώτη φορά έπειτα από επτά μήνες.
Έκρηξη ακρίβειας με δομικό πληθωρισμό 4% τον Μάιο
Οι πιέσεις στην ανταγωνιστικότητα που προκαλεί η ακρίβεια συνεχίζονται, με τα πρώτα στοιχεία της Eurostat για την πορεία των τιμών τον Μάιο να δείχνουν εκτίναξη του δομικού δείκτη στο 4% και του γενικού στο 3,3%, με την άνοδο των τιμών να είναι η 2η ταχύτερη στην Ευρωζώνη, στην οποία υπήρξε κατά μέσο η αποκλιμάκωση των πιέσεων (με τον δείκτη στο 1,5%). Από τα τρόφιμα το «βάρος» των ανατιμήσεων περνά στις υπηρεσίες, στα βιομηχανικά είδη και στο ενεργειακό κόστος. Αναλυτές εξηγούν πως η πληθωριστική «ψαλίδα» χτυπά στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και στο εξωτερικό έλλειμμα, που διογκώνεται επίσης.
Το πρώτο τρίμηνο του 2025 το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε και πάλι. Το έλλειμμα στο ισοζύγιο αγαθών διευρύνθηκε, αντανακλώντας τη μείωση των εξαγωγών και την παράλληλη αύξηση των εισαγωγών. Πιο κρίσιμο στοιχείο είναι όμως το πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών: μειώθηκε σε όλες τις συνιστώσες του. Οι ναύλοι μεταφοράς μειώθηκαν κατά 5,6% σε ετήσια βάση. Οι ναύλοι μεταφοράς ξηρού φορτίου μειώθηκαν κατά 34,3% και οι ναύλοι δεξαμενόπλοιων κατά 39,5%.
Ενα άλλο καμπανάκι προέρχεται, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, από τις εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων. Το πρώτο τρίμηνο ήταν αναιμικές και επικεντρώθηκαν σε μεγάλο βαθμό σε κατασκευές και real estate..
Το καμπανάκι ΟΟΣΑ
Στην τελευταία του έκθεση για την ελληνική οικονομία και ο ΟΟΣΑ εκτιμά βαρύτερες αναπτυξιακές πτήσεις. Η χαμηλή παραγωγικότητα εξακολουθεί να αποτελεί τροχοπέδη για την ανταγωνιστικότητα και το βιοτικό επίπεδο, αναφέρει. Η ενίσχυση των επενδύσεων θα είναι το «κλειδί» για την ενίσχυση της ανάπτυξης, επισημαίνει και «αυτό θα απαιτήσει ελάφρυνση των εναπομεινάντων κανονιστικών βαρών και βελτιώσεις στις δεξιότητες των εργαζομένων». Αλλά και η ΤτΕ στο τελευταίο σημείωμά της για την ελληνική οικονομία αναφέρει πως οι κίνδυνοι για την οικονομία σχετίζονται μεν με τους δασμούς και την κλιματική κρίση, αλλά και με ένα χαμηλότερο από το αναμενόμενο ποσοστό απορρόφησης και αξιοποίησης των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και με μια καθυστέρηση στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων, που θα επιβράδυνε τη διαδικασία ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Το μόνο «καλό» που μπορεί να πάει καλύτερα τα πράγματα είναι ένα ισχυρότερο από το αναμενόμενο τουριστικό ρεύμα.
Χαμηλές απορροφήσεις, υψηλός διοικητικός φόρτος και καθυστερήσεις σε έργα ΕΣΠΑ
Η «εικονική πραγματικότητα» της ανάπτυξης, με στήριξη από τα κοινοτικά κονδύλια, εμφανίζει «ρωγμές» φέτος στα ίδια της τα θεμέλια: δεν έχει έρθει ούτε… ευρώ από τους δύο δασικούς πυλώνες (ΕΣΠΑ και Ταμείο Ανάκαμψης), με νέο μέτωπο να ανοίγει πλέον στην ΚΑΠ. Την περίοδο Ιανουαρίου – Μαρτίου 2025 η Ελλάδα έλαβε 903 εκατ. ευρώ ως εισπράξεις από την ΚΑΠ, μετά την είσπραξη 1,9 δισ. ευρώ το 2024. Αυτές ήταν και οι μόνες εκταμιεύσεις κοινοτικού χρήματος το 1ο τρίμηνο του έτους, ενώ δεν πραγματοποιήθηκαν σημαντικές εκταμιεύσεις όσον αφορά τα διαρθρωτικά ταμεία (ΕΣΠΑ) ή το Ταμείο Ανάκαμψης. Η Ττ,Ε που ελέγχει τη ροή του χρήματος από την Ε.Ε., εξηγεί πως η εφαρμογή του ΕΣΠΑ έχει ήδη αρχίσει, αν και με αργό ρυθμό. Σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε. (στις 27 Μαΐου 2025), είχαν εκταμιευτεί 3,1 δισ. ευρώ από την έναρξη του προγράμματος, το 2021.
Οσον αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης, η Ελλάδα έχει ήδη λάβει 9,9 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 11,4 δισ. ευρώ σε δάνεια από το 2021. Οι ροές των δόσεων έρχονται με τελευταία κίνηση στις 2 Μαΐου, όταν εκταμιεύτηκαν 1,3 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 1,8 δισ. ευρώ σε δάνεια, έχοντας ολοκληρώσει τα σχετικά ορόσημα. Συνολικά, μέχρι στιγμής η Ελλάδα έχει λάβει 21,3 δισ. ευρώ (9,9 δισ. ευρώ για επιχορηγήσεις και 11,4 δισ. ευρώ για δάνεια), δηλαδή το 59% του συνολικού κονδυλίου των 36 δισ. ευρώ και συγκαταλέγεται στις χώρες με την υψηλότερη θέση πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (έχοντας ολοκληρώσει με επιτυχία το 35% των συνολικών ορόσημων).
Ωστόσο, στις απορροφήσεις παρατηρείται καθυστέρηση. Οι επιχορηγήσεις «έχουν καθυστερήσει περισσότερο από ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί, κυρίως λόγω του διοικητικού φόρτου που ήταν μεγαλύτερο από ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί». Από τα 18,2 δισ. ευρώ που προβλέπονται για την Ελλάδα, οι εισπράξεις ανέρχονται σε 9,9 δισ. ευρώ, εκ των οποίων μόνο τα 5,1 δισ. ευρώ έχουν εκταμιευτεί προς τους τελικούς δικαιούχους. Αλλα 4,4 δισ. ευρώ έχουν μεταφερθεί από το κράτος σε άλλους φορείς, εντός και εκτός της γενικής κυβέρνησης…
Ενα άλλο μέτωπο είναι το ΕΣΠΑ. Μέσα στο 1ο τετράμηνο δεν έχει φτάσει ούτε ένα ευρώ στα κρατικά ταμεία. Μηδενική ήταν και η εισροή του 2024, όταν το 2023 έφτασαν 1,25 δισ. ευρώ (από το προηγούμενο ΕΣΠΑ που τελείωνε).
Αρμόδιες πηγές εξηγούν πως η εικόνα θα αλλάξει τους επόμενους μήνες αναφορικά με το ΕΣΠΑ, γιατί θα «ωριμάζουν» έργα, αλλά τούτο προκαλεί παράλληλο πρόβλημα. Από τη μία πλευρά και το ίδιο το ΕΣΠΑ ανασχηματίζεται με βάση τις νέες εντολές των Βρυξελλών (άνοιγμα προς μεγάλες επιχειρήσεις, αμυντικές επενδύσεις και στέγαση), αλλά και θα πρέπει ενδεχομένως να υποσχεθεί έργα του Ταμείου Ανάκαμψης που θα «φύγουν», γιατί δεν προλαβαίνουν το τέλος χρόνου του 2026.
Αυτό είναι και το ζήτημα: τι θα γίνει τους επόμενους μήνες, σε μία αγορά που έχει μάθει να «ζει» με το κοινοτικό χρήμα και να στηρίζει σε αυτό την «εικόνα» της ανάπτυξης, αν πρέπει να επιταχυνθούν και τα δύο «οχήματα» παράλληλα (Ταμείο Ανάκαμψης και ΕΣΠΑ), με παράλληλα τεκτονικά ρήγματα στην ΚΑΠ, λόγω των σκανδάλων, που οδηγούν στη μερική μεταφορά της έως τον Αύγουστο του 2026 στην ΑΑΔΕ (στο σκέλος των ελέγχων και των πληρωμών).
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 5/6/2025)
