Το μεγαλύτερο χάσμα παρατηρείται μεταξύ της εμπιστοσύνης στο δικαστικό σώμα και της εμπιστοσύνης στην κεντρική κυβέρνηση
Εναν γόρδιο δεσμό κακοδιοίκησης, διαφθοράς και γραφειοκρατίας, που τσακίζει την καινοτομία και εμποδίζει την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, χαρτογραφούν τα αναλυτικά πορίσματα της Κομισιόν που δόθηκαν στη δημοσιότητα την προηγούμενη εβδομάδα. Καταγράφονται μια σειρά από οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις, αλλά και «πρόσθετες προκλήσεις» που σχετίζονται με «τον κανονιστικό φόρτο, τους φραγμούς εισόδου στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, τον κατακερματισμό της πολιτικής έρευνας και τις χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένου του χρόνου που απαιτείται για την ολοκλήρωση διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων», που εγκλωβίζουν την επιχειρηματικότητα και την ανταγωνιστικότητα.
Τα συμπεράσματα του πορίσματος είναι ξεκάθαρα. «Παρά τις σημαντικές βελτιώσεις που επιτεύχθηκαν πρόσφατα, η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα» αναφέρεται, στις οποίες περιλαμβάνονται και «οι υψηλοί κανονιστικοί φραγμοί».
«Η ατελής νομοθεσία και η επαχθής διαδικασία αδειοδότησης δυσχεραίνουν τη νόμιμη λειτουργία των ελληνικών εταιριών» επισημαίνεται. Γίνεται ειδική μνεία για τη διαφθορά που είναι ευρέως διαδεδομένη και αποτελεί πρόβλημα για την επιχειρηματική δραστηριότητα, σύμφωνα με πάνω από 1 στις 2 επιχειρήσεις. Η Κομισιόν ρίχνει «κίτρινη κάρτα» για τις συνεχείς αλλαγές νομοθεσίας με διαδικασίες fast track, αλλά και τις υπερβολικά αργές διαδικασίες συμβάσεων (212 ημέρες στην Ελλάδα, έναντι 99 ημερών κατά μέσο όρο στην Ε.Ε.). Ζητά επανεξέταση και άρση των υψηλών φραγμών εισόδου σε επαγγέλματα, επισημαίνει πως το ελληνικό σύστημα απονομής Δικαιοσύνης εξακολουθεί να πάσχει από ανεπάρκειες και καθυστερήσεις, οι οποίες είναι επιζήμιες για το επιχειρηματικό περιβάλλον, και ρίχνει φως στην αδυναμία των επιχειρήσεων να επενδύσουν σε έρευνα, κάτι που συνιστά τροχοπέδη για τη διάδοση της καινοτομίας.
Οι αναφορές περιλαμβάνονται στην πρόταση για σύσταση του συμβουλίου σχετικά με την οικονομική, την κοινωνική, τη διαρθρωτική και δημοσιονομική πολιτική και την πολιτική απασχόλησης της Ελλάδας και στην ειδική έκθεση για την Ελλάδα που το συνοδεύει.
Οι αδύναμοι θεσμοί
«Το θεσμικό πλαίσιο της Ελλάδας επηρεάζει την ανταγωνιστικότητά της. Τα επίπεδα εμπιστοσύνης στους δημόσιους θεσμούς της Ελλάδας, ιδίως στο οικείο σύστημα απονομής Δικαιοσύνης και στην κυβέρνηση, είναι χαμηλά» επισημαίνεται. Τα επίπεδα εμπιστοσύνης στους δημόσιους θεσμούς είναι χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Το μεγαλύτερο χάσμα εμπιστοσύνης μεταξύ των εθνικών θεσμών της Ελλάδας παρατηρείται μεταξύ της εμπιστοσύνης στο δικαστικό σώμα και της εμπιστοσύνης στην κεντρική κυβέρνηση.
ΠΡΟΒΛΗΜΑ
«Πολύ υψηλότερο ποσοστό εταιριών από τον μέσο όρο της Ε.Ε. θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη και ότι αποτελεί πρόβλημα για την επιχειρηματική δραστηριότητα» αναφέρει η επιτροπή, παραθέτοντας στοιχεία. Το 54% των εταιριών (μέσος όρος της Ε.Ε. στο 27%) πιστεύει ότι η διαφθορά τις εμπόδισε, στην πράξη, να κερδίσουν δημόσιο διαγωνισμό ή δημόσια σύμβαση κατά την τελευταία τριετία. Επίσης στην Ελλάδα το 97% των εταιριών θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη (μέσος όρος της Ε.Ε. στο 64%), ενώ το 70% πιστεύει ότι η διαφθορά αποτελεί πρόβλημα για την επιχειρηματική δραστηριότητα (μέσος όρος της Ε.Ε. στο 36%). Επιπλέον, μόνο το 13% των εταιριών πιστεύει ότι τα άτομα και οι επιχειρήσεις που συλλαμβάνονται για δωροδοκία ανώτερου υπαλλήλου τιμωρούνται δεόντως (μέσος όρος της Ε.Ε. στο 31%).
«Λίγες υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου οδηγούν σε διώξεις και τελεσίδικες αποφάσεις» αναφέρει η επιτροπή. Επίσης, μέχρι το 2024 δεν είχαν εκδοθεί καταδικαστικές αποφάσεις για δωροδοκία αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών.
Ειδική έμφαση δίνεται στο πόσο γρήγορα θεσπίζονται οι νόμοι, αλλά και πόσο γρήγορα… αλλάζουν. «Η Ελλάδα είναι το κράτος-μέλος της Ε.Ε. με τους βραχύτερους χρόνους θέσπισης νέων νόμων στην Ε.Ε., ενώ η ταχέως μεταβαλλόμενη νομοθεσία αναφέρεται συχνά ως βασική πρόκληση για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας στη χώρα. Οι συχνές αλλαγές του νομικού πλαισίου αυξάνουν την αβεβαιότητα, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται όλο και περισσότερο η λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων από τους δυνητικούς επενδυτές» επισημαίνεται.
Η επιτροπή υπενθυμίζει έρευνα της Ε.Ε. που δείχνει πως το 80% των επιχειρήσεων θεωρεί ότι η πολυπλοκότητα των διοικητικών διαδικασιών αποτελεί πρόβλημα κατά την άσκηση δραστηριοτήτων στην Ελλάδα και επισημαίνεται πως η περαιτέρω μείωση του διοικητικού και κανονιστικού φόρτου των επιχειρήσεων θα συμβάλει στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας.
Αναφέρεται πως ο μέσος χρόνος για τη λήψη αποφάσεων από τους αγοραστές του δημόσιου τομέα, μετρούμενος ως ο χρόνος μεταξύ της προθεσμίας για την παραλαβή των προσφορών και της ημερομηνίας ανάθεσης της σύμβασης, υπερβαίνει κατά πολύ τον μέσο όρο της Ε.Ε. (212 ημέρες στην Ελλάδα, έναντι 99 ημερών κατά μέσο όρο στην Ε.Ε.), με αποτέλεσμα να αυξάνεται η αβεβαιότητα για τις εταιρίες.
Επίσης, η Ελλάδα ακόμη δεν έχει θεσπίσει και κοινοποιήσει συστήματα ηλεκτρονικής ταυτοποίησης για νομικά πρόσωπα, στο πλαίσιο του eIDAS-Network. Αυτό σημαίνει ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν μπορούν να επαληθεύσουν την ταυτότητά τους για να αποκτήσουν πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες που παρέχουν άλλα κράτη-μέλη…
Ασταθής η διαδικασία αδειοδότησης για τις εταιρίες
«Η ατελής νομοθεσία και η επαχθής διαδικασία αδειοδότησης δυσχεραίνουν τη νόμιμη λειτουργία των ελληνικών εταιριών» επισημαίνεται στο πόρισμα της Κομισιόν. «Η ατελής νομοθεσία στον τομέα της περιβαλλοντικής αδειοδότησης εξακολουθεί να αποτελεί τροχοπέδη για τις επενδύσεις» αναφέρεται. Ως παράδειγμα επισημαίνεται πως η Ελλάδα ακόμη δεν έχει νομοθετήσει τους όρους υπό τους οποίους μπορούν να αδειοδοτηθούν έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας με περιορισμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Επίσης, για τα περισσότερα είδη δραστηριοτήτων εκκρεμεί ρύθμιση για την ενεργοποίηση της χαμηλότερης περιβαλλοντικής ταξινόμησης στα επιχειρηματικά πάρκα. Το νομικό πλαίσιο για τις συμβάσεις παραχώρησης υποδομών σε ακτές (νόμος 2971/2001), ιδίως για τους βιομηχανικούς λιμένες, «δεν είναι κατάλληλο για επενδυτικές δραστηριότητες».
Αλλά και «το φορολογικό πλαίσιο της Ελλάδας εξακολουθεί να είναι πολύπλοκο, κατακερματισμένο και υποκείμενο σε συχνές αλλαγές», όπως αναφέρεται. «Οι επενδυτές θεωρούν ότι η σημαντική διοικητική επιβάρυνση, την οποία συνεπάγεται η συμμόρφωση με τους φορολογικούς κανόνες, αποτελεί μείζον εμπόδιο για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας στη χώρα» λέει η επιτροπή.
Τα κλειστά επαγγέλματα
Μία από τις συστάσεις της επιτροπής είναι «η επανεξέταση και η άρση των υψηλών φραγμών εισόδου όσον αφορά την παροχή επαγγελματικών υπηρεσιών που εξακολουθούν να υπόκεινται σε αυστηρές ρυθμίσεις». Εξηγεί πως η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών με τους υψηλότερους φραγμούς εισόδου και άσκησης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στον τομέα των υπηρεσιών στην Ε.Ε. Ορισμένοι φραγμοί στη δημιουργία και τη λειτουργία καταστημάτων λιανικής πώλησης, όπως οι διαδικασίες αδειοδότησης, ενδέχεται να παρεμποδίζουν τη λειτουργία του κλάδου. Σχεδόν όλες οι επαγγελματικές υπηρεσίες στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών δικηγόρων, αρχιτεκτόνων και μηχανικών, υπόκεινται σε κανονιστικές απαιτήσεις υψηλότερες από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές δραστηριότητες που προορίζονται αποκλειστικά για αρχιτέκτονες και μηχανικούς, καθώς και αυστηροί περιορισμοί ως προς τη νομική μορφή για τους δικηγόρους, αναφέρεται.
Με τον… αραμπά της πορεύεται η Δικαιοσύνη
«Το ελληνικό σύστημα απονομής Δικαιοσύνης εξακολουθεί να πάσχει από ανεπάρκειες και καθυστερήσεις, οι οποίες είναι επιζήμιες για το επιχειρηματικό περιβάλλον» αναφέρεται. Προκαλεί σημαντική συσσώρευση καθυστερήσεων, γεγονός που εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη, τη δημιουργία επιχειρήσεων και τις επενδύσεις. Το πρόβλημα αυτό είναι πιο έντονο όσον αφορά την επιβολή των συμβατικών δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, την ταχεία επίλυση των διαφορών, την αποτελεσματική ολοκλήρωση των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης και τη διεξαγωγή των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων.
Τα στοιχεία που παραθέτει η επιτροπή δείχνουν πως ο χρόνος εκδίκασης αστικών και εμπορικών υποθέσεων στα πρωτοβάθμια δικαστήρια αυξήθηκε περαιτέρω (771 ημέρες το 2023, έναντι 746 το 2022) και παραμένει μεταξύ των μεγαλυτέρων στην Ε.Ε. Η διοικητική δικαιοσύνη αντιμετωπίζει επίσης καθυστερήσεις, παρά ορισμένες βελτιώσεις όσον αφορά τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια (439 ημέρες το 2023, έναντι 464 το 2022). Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση εκκρεμών υποθέσεων και επιδεινώνεται περαιτέρω από την ελλιπή αξιοποίηση εναλλακτικών εργαλείων επίλυσης διαφορών, την ανεπαρκή χρήση νέων τεχνολογιών και τα ανεπαρκή στατιστικά στοιχεία για τη Δικαιοσύνη, επισημαίνεται.
Σχεδόν «απαγορευτική» η πρόσβαση στις χρηματοδοτήσεις έρευνας
Η πολιτική έρευνας και καινοτομίας και η χρηματοδότησή της στην Ελλάδα είναι διασκορπισμένες μεταξύ διάφορων υπουργείων, φορέων και περιφερειακών Αρχών. Επιπλέον, οι διάφοροι φορείς που συμμετέχουν στη χρηματοδότηση των ερευνητικών δραστηριοτήτων χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα γραφειοκρατίας. Αυτό οφείλεται σε συγκεκριμένους νόμους, κανονισμούς και διατάξεις που εμποδίζουν (π.χ., υπερβολικές διοικητικές απαιτήσεις, αργές διαδικασίες αξιολόγησης, γραφειοκρατία).
Η πρόσβαση σε χρηματοδότηση για ερευνητικές δραστηριότητες υπόκειται σε υπερβολικές διοικητικές απαιτήσεις, αργές διαδικασίες αξιολόγησης και υψηλό γραφειοκρατικό φόρτο που θεωρείται υψηλός. Οσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση, τα κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών στην Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε.
Σύμφωνα με τις επιδόσεις της Ελλάδας στον τομέα της καινοτομίας, αυτές βελτιώνονται, «αλλά η χώρα δυσκολεύεται να γεφυρώσει το χάσμα με την Ε.Ε.», με επιδόσεις στο 77,5% του κοινοτικού μέσου όρου. Αναφέρεται πως η Ελλάδα εξακολουθεί να παρουσιάζει αδυναμίες λόγω της έλλειψης ιδιωτικών επενδύσεων, ενώ έχει υψηλό ποσοστό μικρών επιχειρήσεων χαμηλής παραγωγικότητας που υστερούν όσον αφορά την υιοθέτηση νέων και καινοτόμων τεχνολογιών.
Τροχοπέδη
Οι δαπάνες των ελληνικών επιχειρήσεων για έρευνα και ανάπτυξη, παρά τη σταθερή αύξησή τους από το 2017, παραμένουν κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. «Αυτό αποτελεί τροχοπέδη για τη διάδοση της καινοτομίας και την εμπορική αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων» αναφέρεται.
Λόγω των μέτριων επιδόσεων της Ελλάδας στον τομέα της καινοτομίας, απαιτούνται αυξημένες ιδιωτικές επενδύσεις, καλύτερη διάδοση της καινοτομίας και ισχυρότερες πολιτικές. Οι επιχειρηματικές δαπάνες, παρότι αυξάνονται σταθερά από το 2017, ανήλθαν μόνο στο 0,74% του ΑΕΠ το 2023 και εξακολουθούν να παραμένουν κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (1,49%). Αυτό οφείλεται, αναφέρει η επιτροπή, «μεταξύ άλλων στον συνολικά χαμηλό δυναμισμό του επιχειρηματικού τομέα, με τη συγκέντρωση πολλών ΜμΕ σε τομείς χαμηλής τεχνολογίας, όπως ο τουρισμός και τα γεωργικά προϊόντα διατροφής, και στις αδυναμίες όσον αφορά την προστιθέμενη αξία στη βιομηχανία μέσης-υψηλής τεχνολογίας».
Ψηφιακή ανάπτυξη
Οι ελληνικές ΜμΕ δυσκολεύονται να υιοθετήσουν ψηφιακές και προηγμένες τεχνολογίες, καταγράφοντας επιδόσεις κάτω από τον μέσο όρο όσον αφορά την ψηφιοποίηση σε σύγκριση με την Ε.Ε. Το 2024 μόνο το 53,4% των ΜμΕ είχε τουλάχιστον βασικό επίπεδο ψηφιακής έντασης, ποσοστό κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (72,9%).
Χαμηλό είναι και το επίπεδο υιοθέτησης προηγμένων τεχνολογιών, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη (9,81% το 2024), το υπολογιστικό νέφος και η ανάλυση δεδομένων. Η σύνδεση επιστήμης και επιχειρήσεων έχει βελτιωθεί, ωστόσο η συνέχιση των προσπαθειών μπορεί να συμβάλει στην τόνωση της μεταφοράς τεχνολογίας και της εμπορικής αξιοποίησης της έρευνας.
Τα επιχειρηματικά κεφάλαια στην Ελλάδα έχουν παραμείνει στάσιμα και, παρόλο που έχουν θεσπιστεί μέτρα, η πρόσβαση σε χρηματοδότηση παραμένει περιορισμένη. Τα επιχειρηματικά κεφάλαια ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα ανέρχονται σε 0,025, πολύ κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (0,078).
Οι ανθρώπινοι πόροι με καινοτόμα ταλέντα είναι ανεπαρκείς και θα χρειαστεί περισσότερο ειδικευμένο εργατικό δυναμικό για τη στήριξη του ελληνικού οικοσυστήματος καινοτομίας. Οι ΜμΕ στην Ελλάδα έχουν δηλώσει ότι οι ελλείψεις δεξιοτήτων τις εμποδίζουν να υιοθετήσουν και να χρησιμοποιήσουν ψηφιακές τεχνολογίες.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 12/6/2025)
