Δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον του ελληνικού επιχειρείν και των επενδύσεων στη χώρα, συμπεριλαμβάνει η ετήσια έκθεση του ΙΝΕ ΓΣΕΕ για το 2025. Η έκθεση αναδεικνύει επτά κρίσιμα συμπεράσματα για το παρόν και το μέλλον των ελληνικών επιχειρήσεων, καθώς πρόκειται για ευρήματα που δεν περιορίζονται σε στατιστικές παρατηρήσεις, αλλά θίγουν βαθιά τις στρατηγικές αντοχής, τη βιωσιμότητα και την παραγωγική επάρκεια του ελληνικού επιχειρηματικού τοπίου στη μεταπανδημική εποχή.
ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ
Το σύνολο των συμπερασμάτων συγκροτούν μία εικόνα η οποία, εάν δεν ανατραπεί, θα βάλει σύντομα σε μπελάδες την ελληνική οικονομία, επαναφέροντας τον εφιάλτη των «δίδυμων ελλειμμάτων», που την προηγούμενη δεκαετία οδήγησε τη χώρα στα «βράχια» της χρεοκοπίας και της κόλασης των Μνημονίων. Κυριότερα καθιστά επιτακτική ανάγκη την επιτάχυνση της λεγόμενης «αλλαγής παραγωγικού μοντέλου» (η οποία μέχρι στιγμής υπάρχει μόνο ως ευχολόγιο στις κυβερνητικές δηλώσεις), με την έμφαση να δίνεται από το 2026 και μετά, όταν δηλαδή λήγει το πρόγραμμα χρηματοδότησης του Ταμείου Ανάκαμψης, στο οποίο σε μεγάλο βαθμό δείχνει να εξαντλείται η επενδυτική δυναμική των τελευταίων ετών.
«Μηχανική υποστήριξη»
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης του Ινστιτούτου της ΓΣΕΕ, το 26% των επιχειρηματικών επενδύσεων στην Ελλάδα για το 2023 χρηματοδοτήθηκε μέσω επενδυτικών χορηγήσεων, κυρίως από το Ταμείο Ανάκαμψης. Το ποσοστό αυτό, μάλιστα, είναι το υψηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Είναι χαρακτηριστικό πως η δεύτερη στη σειρά Πολωνία ανέρχεται σε ποσοστό μόλις 15%.
Το παραπάνω συμπέρασμα αναδεικνύει την εξάρτηση των ελληνικών επιχειρήσεων από δημόσιους πόρους, ενώ εγείρει ερωτήματα για το τι θα συμβεί όταν οι ευρωπαϊκές ροές μειωθούν, ιδιαίτερα μετά το 2026, καθώς αυτομάτως αυτό σημαίνει πως η Ελλάδα θα χάσει πάνω από το 1/4 των επενδύσεών της.
Οι κατασκευές
Ωστόσο, το πρόβλημα δεν έγκειται στο από πού προέρχονται οι επενδυτικοί πόροι, αλλά και πού κατευθύνονται. Αν και οι επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό και προϊόντα διανοητικής ιδιοκτησίας αυξήθηκαν, η μεταποίηση εξακολουθεί να κινείται νωθρά, σύμφωνα με την έκθεση. Το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων το 2024 κατευθύνθηκε στις κατασκευές, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα την παραγωγή υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Η ίδια προβληματική υπάρχει και στο πού κατευθύνονται οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) που προσελκύονται στη χώρα. Τα ευρήματα είναι εντυπωσιακά: Το 77,1% των ΑΞΕ το 2024 κατευθύνθηκε σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και στην αγορά/διαχείριση ακινήτων. Από τα 5,2 δισ. ευρώ συνολικά, μόλις ένα μικρό ποσοστό πήγε σε παραγωγικούς κλάδους, δείχνοντας πως οι ΑΞΕ στην Ελλάδα δεν λειτουργούν ως μοχλός μετασχηματισμού της παραγωγικής βάσης όσες εξαγγελίες και αν γίνονται για ενίσχυση της μεταποίησης και της βιομηχανίας που θα οδηγήσουν σε επαρκή εξωστρέφεια.
Αύξηση εξαγωγών, χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα
Ως αποτέλεσμα της μονομέρειας των επενδύσεων και των αδυναμιών στους παραγωγικούς κλάδους, η έκθεση σημειώνει πως, παρά την άνοδο της εξωστρέφειας τα προηγούμενα χρόνια (κυρίως στη μεταποίηση), οι εξαγωγές ακόμη δεν επαρκούν για να καλύψουν τις εισαγωγές. Η διαχρονική αδυναμία υποκατάστασης ενδιάμεσων αγαθών -ειδικά υψηλής τεχνολογίας- δείχνει ότι η ανάκαμψη των εξαγωγών δεν μεταφράζεται σε εμπορικό πλεόνασμα. Αντιθέτως, το εμπορικό έλλειμμα διευρύνεται, κάτι που αποτελεί προανάκρουσμα νέων πιέσεων και στο δημοσιονομικό έλλειμμα, καθώς οι ανάγκες κάλυψης της εσωτερικής ζήτησης οδηγεί αναπόφευκτα στην ατραπό του διαρκώς υψηλότερου δανεισμού.
Εξάρτηση στα τρόφιμα
Η υστέρηση αυτή, μάλιστα, δεν παρουσιάζεται μόνο στα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας και σε βιομηχανικά και τεχνολογικά αγαθά, αλλά πλέον ακόμα και σε τομείς που η Ελλάδα παραδοσιακά διαπρέπει. Και αυτό γιατί η ΓΣΕΕ επισημαίνει πως ακόμα και στις περισσότερες βασικές κατηγορίες αγροδιατροφικών προϊόντων καταγράφηκε αύξηση εισαγωγών μεταξύ 2019 και 2022. Γαλακτοκομικά, φυτικά έλαια και αλκοολούχα ποτά ξεχωρίζουν για την πτώση της αυτάρκειας, θέτοντας ζητήματα επισιτιστικής ασφάλειας και στρατηγικού σχεδιασμού στην αγροδιατροφική αλυσίδα. Γενικά μόνο σε τέσσερις σχετικές κατηγορίες η Ελλάδα εν έτει 2025 παραμένει αυτάρκης, γεγονός που σημαίνει πως είναι έκθετη σε όλες τις έξωθεν πιέσεις από τις γεωπολιτικές αναταραχές (π.χ. κρίση σιτηρών λόγω Ουκρανίας).
Κερδοφορία, χωρίς επιστροφή στην εργασία
Επιπλέον, το ΙΝΕ ΓΣΕΕ επισημαίνει πως η Ελλάδα εμφανίζει το υψηλότερο μερίδιο κερδών στο ΑΕΠ στην Ε.Ε. (50,2%, έναντι 41% ευρωπαϊκού μέσου όρου), την ίδια στιγμή που αντίστοιχα η αύξηση της παραγωγικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων κατά 1,2% (2019-2024) συνοδεύτηκε από πτώση του μέσου πραγματικού ωρομισθίου κατά 4,7%. Η αναντιστοιχία υπογραμμίζει ένα μοντέλο ανάπτυξης που δεν διαχέεται στους εργαζομένους και ως εκ τούτου δεν ενισχύει επαρκώς την κατανάλωση, θέτοντας «ταβάνι» στην εγχώρια ανάπτυξη.
Αποψίλωση εργατικού δυναμικού
Τελευταίο σημαντικό εύρημα της ετήσιας έκθεσης 2025 είναι πως από το 2009 έως το 2024 ο ενεργός πληθυσμός 15-64 ετών μειώθηκε κατά 6,8%. Η μείωση ήταν εντονότερη στη Θεσσαλία (-13,8%), στην Αττική (-10,4%) και την Ηπειρο (-8,5%). Μοναδική εξαίρεση η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως ενώ όλες οι επισημάνσεις οίκων αξιολόγησης και θεσμών για τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της ελληνικής οικονομίας υπογραμμίζουν την ανάγκη μεγαλύτερης συμπεριληπτικότητας της αγοράς εργασίας και τη διαπλάτυνση της βάσης του εργατικού δυναμικού συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, με άμεσες επιπτώσεις για τις επιχειρήσεις, καθώς η υποχώρηση του διαθέσιμου ανθρώπινου κεφαλαίου ενέχει κινδύνους για τη βιωσιμότητα και την περιφερειακή επέκταση.
Εν κατακλείδι, η συνολική εικόνα που προκύπτει από την έκθεση ΙΝΕ ΓΣΕΕ έρχεται σε αντίθεση με όσα είναι οι εκπεφρασμένοι στόχοι της ελληνικής κυβέρνησης για το άμεσο μέλλον της οικονομίας μας. Η έκθεση σκιαγραφεί την εικόνα μιας οικονομίας που αναπτύσσεται με «δανεικά καύσιμα», χωρίς να προετοιμάζει επαρκώς τη μετάβαση σε ένα πιο αυτοδύναμο, τεχνολογικά αναβαθμισμένο και ισόρροπα αναπτυσσόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2025)
