Ελεγχοι σε Ταμείο Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ και αγροτικές ενισχύσεις εγείρουν φόβους για περικοπές και επιπλέον επιβαρύνσεις στον Προϋπολογισμό
Καταιγιστικά είναι τα στοιχεία που έρχονται στην επιφάνεια, αποδεικνύοντας πως στην Ελλάδα η διαφθορά ζει και βασιλεύει, προκαλώντας ισχυρούς τριγμούς σε όλο το φάσμα της δημόσιας ζωής, στις τσέπες των πολιτών, αλλά και στη λειτουργία των επιχειρήσεων και στο επενδυτικό κλίμα γενικότερα, που βάλλεται ακόμα μία φορά από την αρνητική εικόνα που εκπέμπεται προς τα «έξω», στιγματίζοντας τη χώρα. Το πλήγμα δεν σχετίζεται μόνο με λεφτά των Βρυξελλών που δεν αξιοποιούνται και με τα πρόστιμα που θα πρέπει να πληρώσει από την τσέπη του ο φορολογούμενος (πολίτης και επιχειρηματίας), αλλά και με την αποκάλυψη μιας πραγματικότητας που δείχνει πως δεν υπάρχουν συνθήκες διαφάνειας και ισονομίας, η οποία προφανώς επηρεάζει από μόνη της την επιχειρηματική δραστηριότητα και αποδεικνύει τη δυσκολία που έχει καθημερινά μία επιχείρηση στην προσπάθειά της να επιβιώσει.
Το τελευταίο σκάνδαλο στον ΟΠΕΚΕΠΕ, που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, αποδεικνύεται κορυφή του παγόβουνου. Η ίδια η ευρωπαϊκή Εισαγγελία στην ετήσια έκθεσή της και στο ειδικό κεφάλαιο για την Ελλάδα καταγράφει τις πολλαπλές έρευνες που βρίσκονται σε εξέλιξη. Τα στοιχεία που αφορούν το έτος 2024 δείχνουν 84 ανοιχτές υποθέσεις, η αξία των οποίων υπολογίζεται σε 1,7 δισ. ευρώ. Το ποσό είναι από τα υψηλότερα στην Ε.Ε., όπως πολυάριθμο σε σχέση με το μέγεθος της χώρας είναι και το προσωπικό που ασχολείται με την Ελλάδα (34 άτομα, το 12,4% του συνόλου).
Στο πόρισμα της Εισαγγελίας της Ε.Ε. υπάρχουν και άλλα ανησυχητικά στοιχεία. Από τις 84 υποθέσεις σε εξέλιξη, οι 46 άνοιξαν πέρυσι (αξίας 1,3 δισ. ευρώ). Επιπλέον οι 25 υποθέσεις αφορούν αγροτικά προγράμματα, ενώ υπάρχουν έρευνες και σε άλλα πεδία που συνδέονται με κοινοτικό χρήμα: εννέα υποθέσεις αφορούν κονδύλια περιφερειακής ανάπτυξης (δηλαδή τύπου ΕΣΠΑ), ενώ υπάρχουν και τρεις υποθέσεις που αφορούν προγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης! Οπως και τέσσερις έρευνες για δράσεις έρευνας και καινοτομίας, αλλά και μία για αμυντικά προγράμματα.
Νέα σκάνδαλα
Γενικότερα οι έρευνες για τη ροή του χρήματος συνεχίζονται, χωρίς πλέον να μπορεί να αποκλειστούν νέα στοιχεία που να μην περιορίζονται στα αγροτικά κονδύλια της ΚΑΠ (3 δισ. ευρώ τον χρόνο), αλλά να επεκτείνονται και στις υπόλοιπες δοσοληψίες της χώρας με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ακόμα και στο θέμα του ΟΠΕΚΕΠΕ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τώρα αρχίζει να διερευνά το σκάνδαλο, καθώς η ευρωπαϊκή Εισαγγελία τής παρέπεμψε τον σχετικό φάκελο.
Η Κομισιόν θα αποφανθεί με τη σειρά της (τους επόμενους μήνες) τι θα σημαίνει αυτό και οικονομικά για την Ελλάδα, με τη μορφή, δηλαδή, προστίμου, το οποίο θα πρέπει να πληρώσει (και αυτό) ο Προϋπολογισμός. Οπως θα συμβεί και με το πρόστιμο των 415 εκατ. ευρώ που πρόσφατα επιβλήθηκε (και πάλι για παρατυπίες του ΟΠΕΚΕΠΕ).
Να σημειωθεί ότι όταν ζητείται ανάκτηση κονδυλίων από την Ευρωπαϊκή Ενωση αυτό που συμβαίνει είναι ότι πληρώνεται το πρόστιμο από τον κρατικό προϋπολογισμό και μετά αναζητούνται υπεύθυνοι για να πληρώσουν. Το οποίο συνήθως δεν συμβαίνει ή αν συμβεί γίνεται έπειτα από χρόνια.
Η πίεση που εντείνεται το τελευταίο διάστημα έχει σημασία και σε σχέση με τις τεκτονικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα ανά την Ευρώπη για τον νέο κοινοτικό προϋπολογισμό. Θα μοιράζει λιγότερο χρήμα και με το πρόσχημα ότι ένα μεγάλο μέρος του δεν το αξιοποιούν αποδοτικά.
Δικαιοσύνη σε ρυθμούς… χελώνας
Κόλαφος ήταν και η ετήσια έκθεση της Κομισιόν για την κατάσταση της Δικαιοσύνης στην Ελλάδα EU Justice Scoreboard. Στο πόρισμα η χώρα μας έλαβε τη διόλου ευνοϊκή τελευταία θέση για τον χρόνο που απαιτείται έως ότου ολοκληρωθεί μια δικαστική υπόθεση (είτε είναι αστική είτε είναι εμπορική). Το χειρότερο είναι, όμως, πως στους δείκτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ο χρόνος υπερδιπλασιάστηκε από το 2014 έως σήμερα, παρά τα Μνημόνια που μεσολάβησαν και τις κινήσεις που έγιναν με κοινοτικά κονδύλια.
Αναλυτικά, ενώ το 2014 απαιτούνταν 330 ημέρες κατά μέσο όρο για την περαίωση μιας υπόθεσης (χρόνος και πάλι υψηλός, αλλά χαμηλότερος από αυτόν που ίσχυε σε Ιταλία, Μάλτα και σε άλλα κράτη), πλέον οι χρόνοι έχουν εκτοξευτεί και η άνοδος συνεχίζεται. Το 2021 απαιτούνταν 728 ημέρες, το 2022 χρειάστηκαν 746 μέρες και το 2023 η αναμονή έφτασε στις 771 ημέρες!
Στο ίδιο πόρισμα ακόμα πιο ανησυχητικά είναι τα στοιχεία που… δεν υπάρχουν στην Κομισιόν, γιατί ζητήθηκαν αλλά δεν δόθηκαν! Οπως αναφέρεται, η Ελλάδα δεν έδωσε στοιχεία για περιπτώσεις διαφθοράς και για το πόσο διήρκεσαν οι σχετικές δικαστικές διαδικασίες…
Σχετικά χαμηλή είναι και η κατάταξη της χώρας αναφορικά με τους χρόνους λειτουργίας των ανεξάρτητων Αρχών. Επίσης, στη σχετική δημοσκόπηση που δημοσιεύεται η εμπιστοσύνη πολιτών και επιχειρήσεων στην Ελλάδα για την ανεξαρτησία των δικαστηρίων και των δικαστών είναι η πέμπτη πιο χαμηλή, μετά την Πολωνία, την Ουγγαρία, τη Βουλγαρία και τη Σλοβακία.
Καμπανάκι από το Ελεγκτικό Συνέδριο για Δημόσιο δίχως διαφάνεια
Για το πώς γίνονται δοσοληψίες στο Δημόσιο αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία που προκύπτουν και από νέα έρευνα του Ελληνικού Ελεγκτικού Συνεδρίου, που βρίσκει «ουσιώδεις πλημμέλειες στις διαδικασίες ανάθεσης δημόσιων συμβάσεων». Το πόρισμα καλύπτει την περίοδο από τα μέσα του 2023 έως το τέλος του 2024, εξετάζοντας 2.601 υποθέσεις ανάθεσης δημόσιων συμβάσεων.
Η έκθεση καταγράφει, μεταξύ άλλων, μη νόμιμη εξαίρεση των διαδικασιών ανάθεσης μεικτών συμβάσεων, μη δημοσίευση ουσιωδών τροποποιήσεων όρων της διακήρυξης, ιδίως ως προς τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής και τις τεχνικές προδιαγραφές, ελλιπή τεκμηρίωση της σκοπιμότητας και του προϋπολογισμού δημόσιων συμβάσεων και αδικαιολόγητη παρέκκλιση από τον κανόνα της διενέργειας διαγωνισμού. Επίσης, καταγράφει ουσιώδεις τροποποιήσεις υφιστάμενων συμβάσεων, χωρίς να συντρέχουν οι απαιτούμενες προϋποθέσεις, αδικαιολόγητους αποκλεισμούς, κριτήρια επιλογής που περιόριζαν τον κύκλο των δυνητικών προσφερόντων ή εισήγαγαν αδικαιολόγητες διακρίσεις, αλλά και μη νόμιμους αποκλεισμούς από διαγωνιστικές διαδικασίες οικονομικών φορέων, που επιθυμούσαν να στηριχθούν στις ικανότητες τρίτων.
Μιλά, επίσης, για έλλειψη πλήρους και επαρκούς αιτιολογίας της αξιολόγησης των τεχνικών προσφορών, για αποδοχή προσφορών και κατακύρωση κατά παράβαση της διακήρυξης και για αποδοχή εναλλακτικών προσφορών, χωρίς να απαιτείται ή να επιτρέπεται στη διακήρυξη η υποβολή εναλλακτικών προσφορών. Καταγράφει ακόμα πλημμέλειες στα στάδια ελέγχου των δικαιολογητικών, είτε συμμετοχής είτε κατακύρωσης, με αποτέλεσμα την παράνομη απόρριψη προσφοράς οικονομικών φορέων που προηγούνταν στη σειρά μειοδοσίας από τους αναδειχθέντες αναδόχους δημόσιων έργων.
Υποχώρηση-σοκ στον δείκτη ανταγωνιστικότητας
Η νέα υποχώρηση της κατάταξης φέτος στον παγκόσμιο δείκτη ανταγωνιστικότητας IMD World Competitiveness Ranking, που παρακολουθεί την παγκόσμια επενδυτική κοινότητα, ήταν κάτι που θα έπρεπε να μπορεί να το αποφύγει η Ελλάδα, με δεδομένο τον υψηλό ρυθμό ονομαστικής ανάπτυξης (λόγω και του πληθωρισμού), αλλά και την ταχεία απομείωση του χρέους που αυτός προκαλεί.
Ενώ, λοιπόν, δημοσιονομικά πάμε καλύτερα, ο δείκτης που αφορούσε το δημόσιο περιβάλλον προκάλεσε νέα βαρίδια. Η ΤτΕ αναφέρει πως στην κατάταξη του 2025, που δημοσιεύτηκε στις 17 Ιουνίου, η Ελλάδα έχασε τρεις θέσεις συνολικά, υποχωρώντας στην 50ή θέση, με διάφορες εσωτερικές ανακατατάξεις. Υποχώρησε στην 47η θέση από την 37η στο πεδίο των αξιών και στην 5οή από την 37η σε θέματα παραγωγικότητας και αποδοτικότητας. Αν δεν βελτιωνόταν η κατάσταση στους δείκτες της εγχώριας οικονομίας και των διεθνών επενδύσεων, τα πράγματα θα ήταν χειρότερα σε συνολική κατάταξη.
Σύμφωνα με το IMD, οι κύριες προκλήσεις για την Ελλάδα περιλαμβάνουν πλέον τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του συστήματος απονομής Δικαιοσύνης (ιδίως με τη μείωση της διάρκειας των διαδικασιών των εμπορικών διαφορών), την εισαγωγή πολιτικών που διευκολύνουν τη διπλή μετάβαση (πράσινη και ψηφιακή) των επιχειρήσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στην ενέργεια, και τη μείωση του διοικητικού φόρτου για τις επιχειρήσεις. Επίσης, συστήνεται μεταρρύθμιση στην αγορά εργασία προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων σε κρίσιμους τομείς, προώθηση επενδύσεων που δημιουργούν θέσεις εργασίας στον μεταποιητικό τομέα και αύξηση της ανθεκτικότητας της οικονομίας.
Σε μία άλλη κατάταξη, σύμφωνα με τον τελευταίο Δείκτη Δημοκρατίας του «Economist» (που δημοσιεύτηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2025), η Ελλάδα κατατάσσεται 25η μεταξύ 167 χωρών και η κατάταξή της επιδεινώθηκε κατά πέντε θέσεις. Προς το παρόν, ο τύπος καθεστώτος της παραμένει εντός της ομάδας της πλήρους δημοκρατίας…
Κάνει… πάρτι η παραοικονομία, που ξεπερνά τα 43 δισ.!
Το ίδιο το Γραφείο του Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή παραδέχεται πως η παραοικονομία καλά κρατεί στη χώρα μας, υπολογίζοντας την αξία της πάνω από 43 δισ. ευρώ (16%-18% του ΑΕΠ). Τα στοιχεία συζητήθηκαν στο πλαίσιο της τελευταίας τριμηνίας έκθεσης. Ο επικεφαλής του Γραφείου Προϋπολογισμού, καθηγητής Ιωάννης Τσουκαλάς εξήγησε πως μπορεί να υπολογίσει κάποιος το ύψος της παραοικονομίας αν αφαιρεθούν τα δηλωθέντα εισοδήματα από την ιδιωτική κατανάλωση και γίνουν επιπλέον κάποιες προσαρμογές.
Το τεράστιο αυτό ποσό δείχνει πόσος δρόμος μένει μέχρι να γίνουμε… Ευρώπη. Και πόσα χρήματα θα μπορούσαν υγιώς να τροφοδοτούν τα κρατικά ταμεία με έσοδα, ούτως ώστε να μειωθεί η υπέρογκη φορολόγηση σε αυτούς που δεν διαφεύγουν. Το ίδιο ισχύει και σε μια υποκατηγορία της φοροδιαφυγής, στον κενό ΦΠΑ. Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Κομισιόν, φτάνει στο 13,5% του ΑΕΠ (για το 2023). Εκτιμάται ότι φέτος μπορεί να έχει υποχωρήσει στο 10% του ΑΕΠ, αλλά και πάλι είναι μακριά όχι από τους καλύτερους στην Ευρώπη, αλλά από τον μέσο όρο, που είναι στο 7% του ΑΕΠ, δίνοντας κάποιες ελπίδες, αν αυτή η τάση συνεχιστεί για μεγαλύτερη φοροδοτική ικανότητα.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 4/7/2025)
