Περικοπές, απλοποιήσεις, αλλά και νέα προγράμματα «μπαλώματος» προτείνει η επιτροπή, με τον χρόνο να εξαντλείται
Δεν έχουν έτοιμα έργα να βάλουν από το ΕΣΠΑ και κάνουν «μπαλώματα», ελπίζοντας σε επιτάχυνση, τη στιγμή που ο χρόνος τελειώνει. Αυτή είναι η «εικόνα» από την αναθεώρηση του Ταμείου Ανάκαμψης, που εγκρίθηκε από την επιτροπή την προηγούμενη εβδομάδα. Αλλαξε η κατάσταση σε 108 μέτρα, επιτρέποντας στην Ελλάδα να υποβάλει ακόμα ένα αίτημα για δόσεις περίπου 3,5 δισ. ευρώ (γιατί έφυγαν από το κάδρο ορόσημα που δεν θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά). Τούτο, ωστόσο, συνιστά μία ανάσα, αλλά όχι μία λύση. Η επόμενη αναθεώρηση έρχεται το φθινόπωρο, όταν πια θα έχει μπει όλος ο μηχανισμός παραγωγής έργων στην τελική ευθεία και πιθανόν να μην είναι η τελευταία: θα πρέπει να υλοποιηθούν τα πάντα μέχρι κεραίας έως τον τέλος του Αυγούστου του 2026 και να γίνει έως το τέλος Σεπτεμβρίου το τελευταίο αίτημα πληρωμής. Τα λεφτά μπορούν να έρθουν μέχρι το τέλος του 2026.
Τι θα συμβεί μετά; Αν δεν αλλάξει (ξανά) η θέση περί μη παράτασης ή έστω ευελιξίας σε ώριμα έργα, τότε κάθε ποσό που δεν θα μπορεί να αιτιολογηθεί θα χαθεί.
Ο συναγερμός έχει σημάνει. Ο αγώνας είναι πολύ μεγάλος: πρέπει να γίνουν δεκάδες ορόσημα και στόχοι, αλλά και να διατεθούν και τα λεφτά στους δικαιούχους. Να σημειωθεί πως το ήμισυ των επιδοτήσεων των 18 δισ. ευρώ δεν έχει φτάσει ακόμα στον προορισμό του!
Οι Βρυξέλλες, μέσω εκπροσώπων τους, επισήμαναν εκ νέου την ανάγκη για γκάζι, όπως το έπραξαν και σε άλλα κράτη που είναι σε παρόμοια θέση με την Ελλάδα (όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Κύπρος, η Πολωνία και άλλα κράτη με μεγάλο προϋπολογισμό). Η εντολή είναι σαφής: πρέπει να επιταχύνει η ελληνική κυβέρνηση επειγόντως την υλοποίηση του Σχεδίου Ανάκαμψης.
Η EIKONA
Το ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης περιλαμβάνει 103 επενδύσεις και 75 μεταρρυθμίσεις. Η νέα, μεγάλη αναθεώρηση προβλέπεται από τις επικαιροποιημένες οδηγίες που πρόσφατα έστειλαν οι Βρυξέλλες στην Αθήνα και τις άλλες πρωτεύουσες. Περιγράφουν τον κίνδυνο αιφνίδιου θανάτου, αλλά και τις εναλλακτικές. Κάποιες εξ αυτών είναι το παρκάρισμα χρημάτων σε «οχήματα» της Ε.Ε. που ουσιαστικά θα τροφοδοτήσουν μελλοντικά έργα, δηλαδή θα δώσουν το επιχείρημα στους «Βόρειους» για περικοπές στα μελλοντικά κονδύλια. Πρόκειται, άλλωστε, για ένα επιχείρημα που τεκμηριώνεται και με το σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ ή με ό,τι άλλο ακολουθήσει.
Ουσιαστικά δίδεται στα κράτη το δικαίωμα για συνεχείς αναθεωρήσεις. Απλά είναι λογικό να αποφασίζονται λίγο πριν από το αίτημα για πακέτο δόσεων, όταν υπάρχει εικόνα για το ποια ορόσημα και έργα έχουν πρόβλημα, αλλά και τι εναλλακτικές υπάρχουν για να ενταχθούν.
Από τα 36 δισ. ευρώ που δικαιούται η Ελλάδα, τα 18,2 είναι επιχορηγήσεις. Από αυτά έχουν έρθει ως δόσεις 9,9 δισ. ευρώ, αλλά μόνο τα 5,1 δισ. ευρώ έχουν δοθεί στους τελικούς δικαιούχους. Αλλα 4,7 δισ. ευρώ έχουν μεταφερθεί από το κράτος σε άλλους φορείς εντός και εκτός της γενικής κυβέρνησης.
ΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ
Οι Βρυξέλλες ζητούν στη νέα αναθεώρηση να παραμείνουν μόνο τα μέτρα που είναι βέβαιο ότι θα εφαρμοστούν πλήρως έως την προθεσμία. Τα υπόλοιπα να αφαιρεθούν. Επίσης, ζητείται επαναδιατύπωση και απλοποίηση των οροσήμων και των στόχων, ώστε να διασφαλιστεί ότι εστιάζουν μόνο στα ουσιώδη στοιχεία. Θα επανεξετάσουν μικρές μεταρρυθμίσεις, ενδιάμεσα ορόσημα κ.λπ. που θα αφαιρεθούν. Αν υπάρχουν κινήσεις που έχουν γίνει πιο νωρίς, θα έρθουν μπροστά για να βοηθήσουν αιτήματα το 2025.
Πολύ ενδιαφέρον έχουν και οι πιθανές επιλογές τροποποίησης, ειδικά στο σκέλος των επιδοτήσεων που συστήνονται. Υπάρχουν όσα γίνονται ήδη, όπως η ενίσχυση των υφιστάμενων μέτρων των οποίων η εφαρμογή προχωρά καλά (π.χ., επενδύσεις με υπεραπόδοση), η μείωση των υπερδεσμεύσεων και ο διαχωρισμός των έργων (να γίνει μόνο ένα μέρος τους από το ταμείο), αλλά προτείνονται και δύο δεξαμενές νέων επιλογών.
Η πρώτη επιλογή συνδέεται με τα δάνεια. Προτείνεται μείωση του ποσού του δανείου (στο ποσό που δεν θα χρησιμοποιηθεί), αλλά και σε έργα που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις και πρέπει να καταργηθούν και το «κενό» να καλυφθεί από δανειακές δράσεις. Επίσης, εμφανίζονται για πρώτη φορά οι επιλογές των οχημάτων στα οποία θα «παρκαριστεί» το χρήμα για μελλοντική χρήση. Προτείνεται η δημιουργία ενός ανεξάρτητα διαχειριζόμενου μέσου για την παροχή κινήτρων για ιδιωτικές επενδύσεις. Θα μεταφερθούν το ποσό αλλά και συμβάσεις με τους τελικούς δικαιούχους για τη χρήση του συνόλου των μεταφερόμενων κεφαλαίων.
Επίσης, προτείνεται η μεταφορά πόρων προς υφιστάμενα οχήματα της Ε.Ε.:
* Προς InvestEU έως και το 4% της συνολικής χρηματοδότησης.
* Επιπλέον 6% στην πλατφόρμα STEP.
* Μεταφορά πόρων σε εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες (ή στις θυγατρικές τους), αλλά υπό προϋποθέσεις για την υποστήριξη έργων σύμφωνα με τις στρατηγικές προτεραιότητες της Ε.Ε.
* Συνεισφορές στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP) για έργα προς όφελος του ενδιαφερόμενου κράτους-μέλους.
* Συνεισφορές σε προγράμματα της Ε.Ε. για δορυφορικές επικοινωνίες για δράσεις προς όφελος του εν λόγω κράτους-μέλους.
Η Ελλάδα παίρνει «Β» στην κοστολόγηση
Στο κείμενο της απόφασης τροποποίησης του ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης, η επιτροπή κρίνει πως η Ελλάδα παίρνει «Β» και όχι «Α» στην κοστολόγηση των έργων. Αναφέρεται πως η αιτιολόγηση που παρέχεται από την ελληνική πλευρά στο τροποποιημένο σχέδιο σχετικά με το ποσό του εκτιμώμενου συνολικού κόστους είναι σε μέτριο βαθμό (βαθμολογία Β) εύλογη.
«Η αιτιολόγηση που παρείχε η Ελλάδα σχετικά με το ποσό του εκτιμώμενου κόστους ήταν σε μέτριο βαθμό εύλογη και σύμφωνη με την αρχή της οικονομικής αποδοτικότητας. Η Ελλάδα παρείχε επαρκείς πληροφορίες και αποδεικτικά στοιχεία ότι το εκτιμώμενο κόστος δεν καλυπτόταν από υφιστάμενη ή προγραμματισμένη χρηματοδότηση της Ενωσης. Ωστόσο, σε περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων, οι εκτιμήσεις κόστους δεν μπορούσαν να τεκμηριωθούν επαρκώς» αναφέρεται.
Οι παρεμβάσεις και ο χάρτης των επενδύσεων που αλλάζει
Η κυβέρνηση παραδέχθηκε, σύμφωνα με το αναθεωρημένο Σχέδιο Ανάκαμψης, την μεταφορά έργων, όπως τα 13 περιφερειακά Κέντρα Πολιτικής Προστασίας μέσω προγραμμάτων σύμπραξης δημόσιου – ιδιωτικού τομέα και την αναβάθμιση των επτά Canadair γιατί απαιτούνταν πιο πολύς χρόνος. Αλλά και δράσεις όπως η αναβάθμιση των ψηφιακών δεξιοτήτων των στρατευσίμων, η ψηφιοποίηση του δικτύου Οικονομικής Διπλωματίας και το φράγμα του Αλμωπαίου λόγω άγονης έκβασης διαγωνισμών ή άλλων παραγόντων μένει να φανεί πώς θα υλοποιηθούν. Η δράση της ηλεκτροκίνησης, λόγω μη ανταπόκρισης της αγοράς, οδήγησε στην αντικατάσταση των προγραμμάτων «Πράσινα Ταξί» και «Φορτίζω» παντού, με την προμήθεια 175 πρόσθετων ηλεκτρικών λεωφορείων.
Νέες εντάξεις είναι και η ολοκληρωμένη αναβάθμιση της υποδομής ασφαλείας των 10 μεγαλύτερων σιδηροδρομικών τούνελ του ΟΣΕ, με τη χρήση έξυπνων συστημάτων, η δημιουργία έξυπνων διαβάσεων σε σχολικές μονάδες και αυτόνομων έξυπνων δικτύων φωτισμού σε οδικούς άξονες. Το κενό κλείνει και με επιπλέον 2.900 διαδραστικους πίνακες στα δημόσια σχολεία, σύστημα εντοπισμού της αυθαίρετης δόμησης, προμήθεια δύο αεροσκαφών για την Πολιτική Προστασία, αλλά και πολυμεσικό σύστημα επικοινωνίας, για την εξυπηρέτηση των πολιτών από τον δημόσιο τομέα.
Οι περικοπές
Επιπλέον, η Ελλάδα ζήτησε τη μείωση του πεδίου εφαρμογής πολλών έργων. Από τον ΒΟΑΚ έως το έργο «Στρατηγική και πολιτικές για τη διακυβέρνηση δεδομένων στον δημόσιο τομέα». Επίσης, ζήτησε την κατάργηση μέτρων στο πλαίσιο του REPowerEU για την προώθηση των τεχνολογιών δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα για την προώθηση της απανθρακοποίησης της βιομηχανίας.
Τα «μερεμέτια» σε ΒΟΑΚ, Clawback και η διαφθορά
Οπως αναφέρεται στο κείμενο της επιτροπής για το αναθεωρημένο Σχέδιο Ανάκαμψης, η Ελλάδα έχει εξηγήσει ότι τρία μέτρα δεν είναι πλέον εφικτά λόγω απρόβλεπτων τεχνικών προκλήσεων. Αυτό αφορά ορόσημο του μέτρου για την Ιδρυση Κέντρου Ακτινοθεραπείας στο Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος «Σωτηρία» της Αθήνας, αλλά και στόχο του μέτρου μεταρρυθμίσεις και επιτάχυνση των επενδύσεων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, μείωση των ανακτήσεων και εξορθολογισμό των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης (Healthcare Sector – Clawback).
Επίσης ορόσημο στο πλαίσιο του μέτρου Ενίσχυση του Εθνικού Πλαισίου Καταπολέμησης της Διαφθοράς μέσω στοχευμένων παρεμβάσεων στους τομείς της ανίχνευσης, της πρόληψης και της ευαισθητοποίησης δεν μπορεί να υλοποιηθεί και πρέπει να τροποποιηθεί.
Είναι εν μέρει πλέον εφικτά λόγω χαμηλότερης από την αναμενόμενη ζήτησης το μέτρο Ψηφιακός Μετασχηματισμός της Δημοσιονομικής Διαχείρισης και Εποπτείας στη Διακυβέρνηση & Ηλεκτρονική Τιμολόγηση, αλλά και ο ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020 «Σφραγίδα Αριστείας» για τη χρηματοδότηση κορυφαίων καινοτόμων εταιριών.
Οκτώ μέτρα δεν είναι πλέον εφικτά εν μέρει ή εν όλω λόγω απροσδόκητων καθυστερήσεων που σχετίζονται με τις διαδικασίες δημόσιων συμβάσεων. Μεταξύ αυτών η διαλειτουργικότητα και η ανάπτυξη διαδικτυακών υπηρεσιών, η στρατηγική και οι πολιτικές διακυβέρνησης δεδομένων, η καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου και η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά και ο ΒΟΑΚ. Η Ελλάδα ζήτησε την τροποποίηση ορισμένων απαιτήσεων των προαναφερθέντων μέτρων για την αντιμετώπιση απροσδόκητων καθυστερήσεων που σχετίζονται με τις δημόσιες συμβάσεις, ελπίζοντας σε επίλυση των προβλημάτων τους επόμενους μήνες.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 11/7/2025)
