Μεγάλο «αγκάθι» τα επενδυτικά ορόσημα, με μόλις 92 από τα 246 να έχουν ολοκληρωθεί
Ο χρόνος τελειώνει για το Ταμείο Ανάκαμψης των 36 δισ. ευρώ κοινοτικών κονδυλίων που δεν θα ξανάρθουν στην Ελλάδα. Πρέπει μέχρι 31 Αυγούστου του 2026 να γίνουν όλα μέχρι κεραίας και εκκρεμούν ακόμα πολλά βήματα. Ο συναγερμός έχει ηχήσει κυρίως για τα 18,64 δισ. επιχορηγήσεων, γιατί είναι «ζεστό χρήμα» που δεν χτυπά στο χρέος. Εχουν έρθει ως δόσεις 9,9 δισ. ευρώ, αλλά μόνο τα 5,1 δισ. ευρώ έχουν δοθεί στους τελικούς δικαιούχους, ενώ 4,7 δισ. ευρώ έχουν μεταφερθεί από το κράτος σε άλλους φορείς, εντός και εκτός της γενικής κυβέρνησης προς διάθεση. Τo μεγάλο «αγκάθι» είναι τα επενδυτικά ορόσημα και οι στόχοι που πρέπει να γίνουν, έχει υλοποιηθεί μόνο το 37,3% (92 ολοκληρωμένα από 246 συνολικά ορόσημα). Δηλαδή, έως τον Αύγουστο του 2026 μικρά και μεγάλα έργα ή επιχειρηματικές επενδύσεις πρέπει να «παραδοθούν», γιατί δεν συνδέονται μόνο με τις τρεις δόσεις που απομένουν, αλλά και με την εκπλήρωση των σχετικών οροσήμων και με τον κίνδυνο να κριθεί πως δεν έχουν γίνει όσα έπρεπε.
Η αναθεώρηση
Το ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης περιλαμβάνει πέρα από τις 247 επενδύσεις και 127 μεταρρυθμίσεις, που έχουν λίγο καλύτερη εικόνα, με ποσοστό ολοκλήρωσης στο 68,5% (87 ολοκληρωμένες από 127 στο σύνολο). Το σχέδιο πλέον επιτηρείται κεντρικά από τη Γενική Γραμματεία Συντονισμού, που θα ασκεί ασφυκτική πίεση σε όλους τους φορείς παραγωγής έργων, με επόμενο ορόσημο το φθινόπωρο, όταν θα γίνει ακόμα μία αναθεώρηση για το επόμενο (7ο) αίτημα πληρωμής.
Η προηγούμενη αναθεώρηση ολοκληρώθηκε μόλις τον Ιούνιο. Στο κείμενο της απόφασης τροποποίησης του ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης καταγράφονται τα έργα που έφυγαν ή περικόπτονται, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τον ΒΟΑΚ, που ένα μέρος του θα γίνει πλέον με εθνικό χρήμα. Το ίδιο ισχύει για τα 13 Περιφερειακά Κέντρα Πολιτικής Προστασίας (θα γίνουν μέσω προγραμμάτων σύμπραξης δημόσιου- ιδιωτικού τομέα) και την αναβάθμιση των επτά Canadair, γιατί απαιτούνταν πιο πολύς χρόνος, αλλά και τη «Στρατηγική και πολιτικές για τη διακυβέρνηση δεδομένων στον δημόσιο τομέα».
Το ζήτημα δεν είναι πώς θα χρηματοδοτηθεί το πακέτο των έργων που «φεύγει», είναι και πώς θα γεμίσει το κενό με ώριμα επενδυτικά έργα που πληρούν τις προϋποθέσεις του Ταμείου Ανάκαμψης (πράσινη και ψηφιακή διάσταση, κράτος δικαίου, μη πρόκληση ζημίας κ.λπ.). Προς το παρόν το κενό καλύφθηκε από την αναβάθμιση της υποδομής ασφαλείας σιδηροδρομικών τούνελ του ΟΣΕ, τους διαδραστικούς πίνακες σε δημόσια σχολεία, το σύστημα εντοπισμού της αυθαίρετης δόμησης, την προμήθεια δύο αεροσκαφών για την Πολιτική Προστασία, αλλά και το πολυμεσικό σύστημα επικοινωνίας για την εξυπηρέτηση των πολιτών από τον δημόσιο τομέα. Αλλά σιγά σιγά, εξηγούν αρμόδιοι φορείς, οι επιλογές θα μειώνονται.
Το σχέδιο Β
Αν κριθεί σε κάποια φάση πως δεν υπάρχουν πλέον ώριμα έργα για να γίνουν έως το καλοκαίρι του 2026, οι Βρυξέλλες δίνουν μία εναλλακτική, που δεν είναι και η πιο… συμφέρουσα. Στις επικαιροποιημένες οδηγίες της Κομισιόν δίδεται στα κράτη το δικαίωμα για συνεχείς αναθεωρήσεις, αλλά και διάφορες άλλες ευελιξίες:
* Κάλυψη του κενού στις επιχορηγήσεις από δανειακές δράσεις.
* Δημιουργία ενός ανεξάρτητα διαχειριζόμενου οχήματος παροχής κινήτρων για ιδιωτικές επενδύσεις, στο οποίο θα μεταφερθεί το ποσό των επιδοτήσεων που θα περισσέψει.
* Μεταφορά πόρων προς υφιστάμενα οχήματα της Ε.Ε., δηλαδή προς InvestEU (έως και του 4% της συνολικής χρηματοδότησης), προς την Πλατφόρμα STEP (6%), σε Εθνικές Αναπτυξιακές Τράπεζες (ή στις θυγατρικές τους), στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP) ή σε προγράμματα της Ε.Ε. για δορυφορικές επικοινωνίες για δράσεις προς όφελος της Ελλάδας.
Τι πρέπει να γίνει σε ΒΟΑΚ, Ε-65, «Daniel», σιδηροδρόμους, επιχειρηματικές επενδύσεις
Το στοίχημα στο πεδίο των μεγάλων έργων είναι μεγάλο. Ειδικά για τις επιχειρηματικές επενδύσεις ή για άλλα έργα που έχουν ανατεθεί σε πολλούς ιδιώτες και άλλους φορείς και πρέπει να παραδοθούν (από δράσεις ανακαίνισης, επιδοτήσεις για ψηφιακή μετάβαση έως μικρές παρεμβάσεις κατασκευών). Αλλά και στα μεγάλα έργα ήδη καταγράφεται η μερική χρηματοδότηση έργων στα πεδία που είναι εφικτά και δεν κινδυνεύουν από τις γνωστές καθυστερήσεις στην παραγωγή έργων στην Ελλάδα.
Ενα παράδειγμα είναι ο Βόρειος Οδικός Αξονας Κρήτης (ΒΟΑΚ). Στο επικαιροποιημένο σχέδιο του Ιουλίου, η την επένδυση χωρίζεται σε τρία υποέργα. Το υποέργο 1 (περιλαμβάνει το τμήμα Χανίων – Ηρακλείου, έναν αυτοκινητόδρομο με διόδια, μήκους 163 χλμ.) ορίζεται πως θα κατασκευαστεί και θα λειτουργεί βάσει σύμβασης παραχώρησης και καλύπτονται «ορισμένες συγκεκριμένες προκαθορισμένες εργασίες». Για το υποέργο 2 (περιλαμβάνει το τμήμα Χερσόνησος – Νεάπολη, μήκους 22,5 χλμ.) ορίζεται πως θα κατασκευαστεί βάσει συμφωνίας σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ενώ το υποέργο 3 (περιλαμβάνει το τμήμα Νεάπολη – Αγιος Νικόλαος, μήκους 14 χλμ.) αναφέρεται πως θα κατασκευαστεί ως δημόσιο έργο…
Κάποιες από τις επενδύσεις που πρέπει να γίνουν στους επόμενους 13 μήνες που απομένουν έως τις 31/8/26 από κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης είναι οι εξής:
* Παράδοση Ε-65 (Τρίκαλα – Εγνατία Οδός).
* Παρεμβάσεις ασφάλειας σε 13 περιφερειακά αεροδρόμια
* Κυκλοφορία 425 ηλεκτρικών λεωφορείων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
* Έργα αποκατάστασης «Daniel». Σιδηροδρομικά: Παράδοση «Δομοκός – Κραννώνας», «Παλαιοφάρσαλος – Καλαμπάκα». Γραμμή Πηλίου οδικά: Αποκατάσταση οδικού δικτύου σε 200 σημεία σε Λάρισα, Μαγνησία, Τρίκαλα, Καρδίτσα, Φθιώτιδα και Εύβοια.
* Ολοκλήρωση ψηφιακού μετασχηματισμού Δικαιοσύνης (αναβάθμιση του συστήματος τήρησης αρχείων των δικαστηρίων και των πληροφοριακών συστημάτων για τα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια, το Ελεγκτικό Συνέδριο και το Εθνικό Ποινικό Μητρώο).
* Ολοκλήρωση του έργου TH²ORAX.
* Ολοκλήρωση πρωτοβάθμιων προσεισμικών ελέγχων (ανάπτυξη επιγραμμικού συστήματος για την καταχώριση βασικών δεδομένων κτιρίων στο κεντρικό αποθετήριο υπολογιστικού νέφους προσεισμικού ΤΟΕ, πρωτοβάθμιος ταχύς οπτικός έλεγχος -ΤΟΕ- 21.970 κτιρίων).
* Ολοκλήρωση έργου εναέριων μέσων για τη διαχείριση κρίσεων (ενδ. παράδοση δύο ελικοπτέρων πολλαπλών χρήσεων μεσαίου μεγέθους για ιατρική χρήση, δύο πυροσβεστικών ελικοπτέρων μεσαίου μεγέθους, ενός ελικοπτέρου για τη μεταφορά της ομάδας διαχείρισης συμβάντων της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, οκτώ αμφίβιων πυροσβεστικών αεροσκαφών τύπου Air Tractor για τα νησιωτικά συμπλέγματα, αναβάθμιση δύο ελικοπτέρων Super Puma, τρίων αεροσκαφών επιτήρησης).
* Παρεμβάσεις για την ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών και την αναβάθμιση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας.
* Αναβαθμίσεις του δικτύου του ΔΕΔΔΗΕ, με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και την προστασία του περιβάλλοντος. Αναβάθμιση του δικτύου εναέριων γραμμών του ΔΕΔΔΗΕ σε δασικές περιοχές. Αύξηση της εγκατεστημένης δυναμικότητας σε υποσταθμούς.
* Ανακαίνιση 80 νοσοκομείων και 156 Κέντρων Υγείας.
* Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών, ολοκλήρωση εργασιών.
* Ολοκλήρωση του τμήματος της σιδηροδρομικής γραμμής δυτικής Αττικής, από τα Ανω Λιόσια έως την έναρξη του τμήματος στα ΕΛ.ΠΕ. Ελευσίνας και από το τέλος του τμήματος ΕΛ.ΠΕ. Ελευσίνας έως τον νέο σταθμό Μεγάρων.
* Βιομηχανικά πάρκα, υλοποίηση επενδύσεων.
* Προμήθεια και εγκατάσταση 39.194 διαδραστικών συστημάτων μάθησης.
* Ολοκλήρωση των δράσεων για την υδατοκαλλιέργεια.
* «Σφραγίδα Αριστείας» του προγράμματος Ορίζων 2020: Χρηματοδότηση κορυφαίων καινοτόμων επιχειρήσεων – Ολοκλήρωση έργων που υλοποιούνται από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
* Κάρτες αναπηρίας για 550.000 δικαιούχους.
* Ολοκλήρωση του νέου συστήματος δημόσιων συμβάσεων.
* Ολοκλήρωση του δικτύου ΣΥΖΕΥΞΙΣ ΙΙ.
* Ολοκλήρωση των έργων Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ.
«Στοίχημα» οι μεταρρυθμίσεις για τη θωράκιση της παραγωγικότητας
Στο πεδίο των μεταρρυθμίσεων, η δυσκολία είναι άλλη. Πρόκειται για τις πιο σύνθετες μεταρρυθμίσεις που συνδέονται με τις δόσεις και η ολοκλήρωσή τους είναι στοίχημα για τη θωράκιση της παραγωγικότητας της χώρας. Αλλά είναι και πρόκληση να αποφευχθεί ο κίνδυνος μία καθυστέρηση στο πεδίο των μεταρρυθμίσεων να γίνει «βαρίδι» για τις επενδύσεις.
Ουσιαστικά, μαζί με τα ορόσημα στο πεδίο των επιδοτήσεων είναι το «κλειδί» για να ανοίξει η πόρτα των δόσεων που απομένουν στο πεδίο των επιδοτήσεων και είναι σε τρία πακέτα. Ενα επιχειρείται να κατατεθεί τον Νοέμβριο, ακόμα ένα την άνοιξη του 2026 και ένα τελευταίο αίτημα θα γίνει έναν μήνα μετά το τέλος χρόνου. Τον Σεπτέμβριο του 2026 θα γίνει ο απολογισμός, ο χρόνος απορρόφησης και ολοκλήρωσης θα έχει λήξει και θα πρέπει να σταλούν όλα τα στοιχεία στις Βρυξέλλες. Οι πιο ενδεικτικές μεταρρυθμίσεις είναι οι εξής:
* Εγκριση ειδικών χωροταξικών πλαισίων για ΑΠΕ, τουρισμό και βιομηχανία.
* Θέσπιση του νομικού πλαισίου για τη δέσμευση, τη χρήση και την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα.
* Εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής για τις δημόσιες συμβάσεις 2021-2025.
* Ιδρυση Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών.
* Εθνική στρατηγική στέγασης.
* Πλήρης ολοκλήρωση της κτηματογράφησης.
* Νέος Κώδικας Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
* Πλήρης υλοποίηση του νέου δικαστικού χάρτη.
* Μείωση των καθυστερήσεων στην αναγκαστική εκτέλεση και δημιουργία μηχανισμού για τον επαναπροσδιορισμό των δικασίμων αναφορικά με τις ανακοπές «προ του πλειστηριασμού» και «μετά τον πλειστηριασμό».
* Δημιουργία του εργοστασίου Τεχνητής Νοημοσύνης «Pharos» (πρόσβαση σε δεδομένα, υπολογιστικούς πόρους και κατάρτιση σε νεοσύστατες επιχειρήσεις και ΜΜΕ).
* Υλοποίηση της οργανωτικής μεταρρύθμισης του σιδηροδρομικού τομέα.
* Νέο πλαίσιο για τη διπλή χρήση της γης για τη γεωργία και την ηλεκτροπαραγωγή από ηλιακά φωτοβολταϊκά συστήματα.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 1/8/2025)
