Δουλεύουν περισσότεροι οι 20άρηδες και πολύ περισσότεροι οι 60άρηδες και οι εργοδότες τούς προτιμούν, ενώ οι παραγωγικής ηλικίας με υψηλό μορφωτικό επίπεδο αν μπορούν μεταναστεύουν.
ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ*
Στο προηγούμενο άρθρο μας παρουσιάσαμε ποσοτικά στοιχεία για την αγορά εργασίας στην Ελλάδα που προκύπτουν από έρευνες της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, όπως τις επεξεργάστηκε για το ΚΕΠΕ ο ερευνητής Ιωάννης Χολέζας. Αν και τα νούμερα πολλές φορές μιλάνε μόνα τους, θα επιχειρήσουμε στο παρόν άρθρο να εξάγουμε συμπεράσματα από τα νούμερα και να περιγράψουμε αυτό που τείνει να γίνει η ελληνική κανονικότητα.
Καταρχήν είδαμε το τελείως παράδοξο να μειώνεται ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός στις παραγωγικές ηλικίες από 30 έως 44 έτη, εκεί που ο άνθρωπος έχει σφρίγος και δύναμη και πρέπει να εργάζεται για να συντηρεί την οικογένεια που σε εκείνη την ηλικία (πρέπει να) δημιουργεί. Δύο τινά εξηγούν το φαινόμενο:
Πολλοί εγκαταλείπουν την Ελλάδα αφού έχουν πάρει εδώ μορφωτικά εφόδια και κάποια εργασιακή εμπειρία, αλλά βλέπουν τον δρόμο της εξέλιξης κλειστό. Νέοι γιατροί βλέπουν ότι στην αγορά υγείας την πελατεία νέμονται τα «ονόματα» και ξενιτεύονται για να βρουν την αναγνώριση που αξίζουν. Στον ακαδημαϊκό χώρο οι νέες θέσεις προκηρύσσονται «φωτογραφικά», οι άλλοι μένουν εκτός. Γενικώς, για έναν 30άρη που αναζητεί εργασία απαιτείται η γνωριμία. Αυτό έχει λογική από πλευράς εργοδότη, αλλά αντικειμενικά αδικεί τον ικανό που συμβαίνει να μην έχει γνωριμίες. Συχνότατα αυτός ο ικανός ξενιτεύεται, τον χάνει η Ελλάδα. Στην Ελλάδα μένουν οι «έχοντες μπάρμπα», που μάλλον δεν είναι οι ικανότεροι.
Οι εργαζόμενοι μεταξύ 30 και 44 ετών έχουν αυξημένες ανάγκες (μικρά παιδιά κ.λπ.) και δεν είναι οι πιο πειθήνιοι εργαζόμενοι. Θα ζητήσουν αυξημένες αποδοχές. Σε μια αγορά εργασίας με 9% επίσημη ανεργία, συνεπώς πολυάριθμο «εφεδρικό στρατό» εργαζομένων, γιατί να προτιμήσει ο μη εκλεκτικός εργοδότης τον ηλικίας 30-44; Αφού οι περισσότερες δουλειές δεν απαιτούν ειδικά προσόντα (και είδαμε ότι οι δουλειές που ανοίγουν είναι στο λιανικό εμπόριο, στις κατασκευές, στα logistics, στη διασκέδαση και την ψυχαγωγία), ο εργοδότης θα προτιμήσει τον 20άρη, που ζει με τους γονείς του και θέλει χαρτζιλίκι και όχι μισθό ή τον συνταξιούχο που θέλει μόνο τα έξοδα του αυτοκινήτου του.
Αποτολμώ την πρόβλεψη ότι πολύ σύντομα θα καταργηθεί το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση, όπως έχει γίνει προ ετών στη Μεγ. Βρετανία. Θα ανακοινωθεί, μάλιστα, ως μέτρο προοδευτικό, μέτρο χειραφέτησης των ηλικιωμένων. Για τους παλαιότερους ακούγεται εξωφρενικό, αλλά για έναν σημερινό 50άρη που ήδη ζει δύσκολα η προοπτική να βγει στη σύνταξη και να παίρνει ακόμα λιγότερα δεν είναι ελκυστική.
Επίσης, είδαμε ότι αυξάνονται οι θέσεις μισθωτής εργασίας και μειώνονται οι αυτοαπασχολούμενοι. Αυτή η εξέλιξη ικανοποιεί τους κυβερνώντες, οι οποίοι συκοφαντούν συλλήβδην τους αυτοαπασχολούμενους ως φοροφυγάδες και πλέον τους φορολογούν επί τεκμαρτού εισοδήματος, κάνοντας αυθαίρετες αναγωγές από τον εκάστοτε ισχύοντα ελάχιστο μισθό. Και παραβλέπουν ότι αυτοί ακριβώς που δεν θίγονται από την τεκμαρτή φορολόγηση είναι οι φοροφυγάδες, των οποίων τα πραγματικά εισοδήματα είναι πολλαπλάσια των τεκμαρτών. Αυτοί που θίγονται είναι αυτοί που μετά βίας βγάζουν τα προς το ζην. Αλλά πράγματι μειώθηκαν οι αυτοαπασχολούμενοι; Εκτιμώ ότι απλώς έφυγαν από την επίσημη απασχόληση και πέρασαν στη μαύρη εργασία, η οποία ανθεί σε όλη την Ελλάδα. Είναι τόσο εξωφρενική η φορολόγηση που θα ήταν βλακώδες να εμφανίζουν τα εισοδήματά τους (αν μπορούν να τα αποκρύψουν). Βέβαια, μένουν εκτός κρατικής ασφαλίσεως, αλλά το πιθανότερο είναι να ασφαλίζονται ιδιωτικά.
Το τελευταίο συμπέρασμα που εγώ βγάζω από τη μελέτη του ΚΕΠΕ είναι ότι τα είδη εργασίας που προσφέρονται στην Ελλάδα δεν παράγουν προστιθέμενη αξία, είναι δουλειές που δεν είναι εντάσεως γνώσεων (knowledge intensive), ασχέτως αν οι εργοδότες ζητούν πανεπιστημιακό τίτλο για να σε προσλάβουν. Εχουμε καινούργιες δουλειές στο εμπόριο, στην «επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων», στις κατασκευές, στη διακίνηση και την αποθήκευση, στα ξενυχτάδικα («διασκέδαση»). Οι σχετιζόμενες με τον τουρισμό δουλειές αυξάνονται επίσης. Αντιθέτως, στη μεταποίηση άνοιξαν μόνο 4.000 καινούργιες θέσεις εργασίας από το 3ο τρίμηνο του 2023 έως το 3ο τρίμηνο του 2024. Και, βέβαια, υπάρχει μεταποίηση και μεταποίηση, αλλά τουλάχιστον στη μεταποίηση παράγεται προστιθέμενη αξία. Είναι αποκαρδιωτικό να βλέπεις ότι σε μια γηράσκουσα κοινωνία οι δουλειές που έχουν να κάνουν με την «ανθρώπινη υγεία και την κοινωνική μέριμνα» μειώθηκαν κατά 10.000. Αντί να αυξάνονται, όπως θα έπρεπε. Αλλά πιθανόν η ελληνική οικογένεια να έχει εσωτερικεύσει αυτή τη δραστηριότητα (αντί να την αναθέτει σε κάποιον επαγγελματία).
Αρα ποια είναι η νέα ελληνική κανονικότητα; Περισσότεροι άνθρωποι δουλεύουν σε χαμηλότερης ποιότητας δουλειές. Οι νέοι με υψηλό μορφωτικό επίπεδο αν μπορούν μεταναστεύουν. Οσοι μένουν μαραζώνουν, γιατί δεν υπάρχει εξέλιξη, οι δικτυωμένοι της προηγούμενης γενιάς κλείνουν τον δρόμο και δεν σκοπεύουν να κάνουν στην άκρη βέβαια. Οι μεγάλες επιχειρήσεις υπηρεσιών, όπως, π.χ., οι τράπεζες, η ΔΕΗ, η Cosmote, δεν ανοίγουν νέες δουλειές, αλλά αντιθέτως επενδύουν σε τεχνολογία, που εκτοπίζει την ανθρώπινη εργασία. Η μεταποίηση προσφέρει υψηλού επιπέδου θέσεις εργασίας, αλλά λίγες, λιγότερες από όσες χρειάζεται η χώρα.
Δουλεύουν περισσότεροι 20άρηδες και πολύ περισσότεροι 60άρηδες, και οι εργοδότες τούς προτιμούν. Οι προσφερόμενοι μισθοί είναι μισθοί πείνας, ως εκ τούτου οι 20άρηδες μένουν με τους γονείς τους μέχρι τα 40 τους και δεν παντρεύονται, ούτε κάνουν οικογένεια, βέβαια. Οι δε εργοδότες δεν ενδιαφέρονται για μια αναπτυσσόμενη οικονομία ως συνθήκη επιβίωσης της χώρας (πλην τιμητικών εξαιρέσεων), ασχολούνται με ό,τι τους επιφέρει γρήγορο κέρδος και μπορεί να μασκαρευτεί ως μέρος του ευρωπαϊκού αναπτυξιακού αφηγήματος («πράσινη μετάβαση» και εσχάτως παροξυσμικός εξοπλισμός άνευ λόγου και αιτίας). Οι επιχειρηματίες που δρέπουν δάφνες στο ελληνικό στερέωμα είναι αυτοί που αγγλιστί αποκαλούνται punters («παίκτες»). Ποντάρουν σε αυτό που επιτάσσει ο συρμός και εισπράττουν τα αντίστοιχα οφέλη υπό μορφή κοινοτικών κονδυλίων και ρυθμιστικών «διευκολύνσεων».
*Οικονομολόγος με μακρά εμπειρία στο εξωτερικό
[email protected]
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (16 ΜΑΙΟΥ 2025)
