Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται η μεταρρύθμιση των τελωνείων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με τους υπουργούς Οικονομικών να ενημερώνονται στην τελευταία συνεδρίαση του ECOFIN (20 Ιουνίου 2025) για την πορεία του σχετικού πακέτου, το οποίο φιλοδοξεί να μετασχηματίσει ριζικά τον τρόπο λειτουργίας των τελωνείων και να ενισχύσει τη διαφάνεια στο διασυνοριακό εμπόριο.
Του ΚΩΣΤΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ
Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, η οποία έδωσε την πρώτη πολιτική έγκριση από πλευράς κρατών-μελών, παρουσιάστηκε η πρόοδος σε τρία βασικά πεδία: την αναθεώρηση του Ενιαίου Τελωνειακού Κώδικα, τη δημιουργία ενός ψηφιακού κόμβου τελωνειακών δεδομένων και την ίδρυση μιας ενιαίας ευρωπαϊκής τελωνειακής Αρχής.
Οι τρεις παρεμβάσεις αναμένεται να διευκολύνουν τη δραστηριότητα των ευρωπαϊκών μεταξύ αυτών και των ελληνικών επιχειρήσεων, σε μία περίοδο που το εμπόριο δοκιμάζεται από τους δασμούς, τη γεωπολιτική αναταραχή και τον εξ Ανατολών ανταγωνισμό, με τον Κυριάκο Πιερρακάκη να δηλώνει: «Η τελωνειακή μεταρρύθμιση θα συμβάλει στην απλοποίηση, στην επιτάχυνση και την ψηφιοποίηση των τελωνειακών διαδικασιών, προσφέροντας οφέλη στις επιχειρήσεις και στους καταναλωτές, καθώς και έσοδα στον ενωσιακό προϋπολογισμό».
Αθέμιτος ανταγωνισμός
Ο «πυρήνας» του πακέτου μεταρρυθμίσεων είναι ο ανανεωμένος Ενιαίος Τελωνειακός Κώδικας, ο οποίος προβλέπει ριζική απλοποίηση των τελωνειακών διαδικασιών σε όλη την Ε.Ε. Στόχος είναι η ενιαία εφαρμογή των κανόνων από τα τελωνεία των κρατών, η κατάργηση χρονοβόρων διατυπώσεων και η πλήρης ψηφιοποίηση των διαδικασιών, από τη δήλωση μέχρι την εκτελωνιστική εκκαθάριση.
Μεταξύ άλλων, προβλέπονται η κατάργηση πολλαπλών εντύπων και η ενοποίηση όλων των διαδικασιών μέσω ψηφιακών εφαρμογών (κάτι απόλυτα σχετικά με το προωθούμενο νομοσχέδιο του ελληνικού υπουργείου Οικονομικών για την ψηφιοποίηση των τελωνείων), γλιτώνοντας από έναν μεγάλο γραφειοκρατικό όγκο και μειώνοντας τους εμπορικούς χρόνους. Παράλληλα, επανακαθορίζεται το καθεστώς αξιολόγησης των οικονομικών φορέων που εισάγουν ή εξάγουν προϊόντα, δίνοντας προτεραιότητα σε εταιρίες με ιστορικό φορολογικής και τελωνειακής συμμόρφωσης.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται, επίσης, στη ρύθμιση της αγοράς μικρών αποστολών από e-shops, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της υποτιμολόγησης και της φορολογικής παράκαμψης, ένα θέμα με άμεση σύνδεση με πλατφόρμες όπως η Temu και η Shein, οι οποίες έχουν μπει στο στόχαστρο ευρωπαϊκών επιχειρηματικών φορέων για αθέμιτο ανταγωνισμό, όπως μάλιστα ανέδειξε πρόσφατα και η ΕΣΕΕ σε συνέντευξη Τύπου.
«Ψηφιακός εγκέφαλος» κατά της φοροδιαφυγής
Το δεύτερο σκέλος της μεταρρύθμισης αφορά τη δημιουργία ενός ενιαίου ψηφιακού κόμβου δεδομένων, του Customs Data Hub. Η νέα αυτή πλατφόρμα θα συλλέγει, θα διασταυρώνει και θα διανέμει σε πραγματικό χρόνο πληροφορίες για κάθε τελωνειακή πράξη σε όλη την Ε.Ε. Χάρη στην υποστήριξη Τεχνητής Νοημοσύνης η πλατφόρμα θα μπορεί να εντοπίζει παράτυπες πρακτικές -όπως υποτιμημένες αξίες εισαγωγής- και να ειδοποιεί τα αρμόδια τελωνεία για την ανάγκη ελέγχων. Επιπλέον, θα επιτρέπει την άμεση πρόσβαση των κρατών-μελών σε δεδομένα που αφορούν ροές από ψηφιακές πλατφόρμες.
Μέσω της υποχρεωτικής πλέον διασύνδεσης με μεγάλες πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου, όπως η Amazon ή η Shein, η Ε.Ε. επιχειρεί να καταστήσει πιο δίκαιους τους όρους ανταγωνισμού. Ενα μέτρο που -εφόσον εφαρμοστεί αυστηρά- μπορεί να περιορίσει το πλεονέκτημα που έχουν σήμερα οι πλατφόρμες με έδρα εκτός Ε.Ε., οι οποίες συχνά αποφεύγουν δασμούς και ΦΠΑ μέσω τεχνασμάτων.
Κεντρική Αρχή, με εποπτικό επιτελικό ρόλο
Ο τρίτος πυλώνας του πακέτου είναι η σύσταση μιας κεντρικής Ευρωπαϊκής Τελωνειακής Αρχής. Το νέο αυτό θεσμικό όργανο δεν θα αντικαταστήσει τα εθνικά τελωνεία, αλλά θα έχει ρόλο επιτελικό και εποπτικό. Θα διαχειρίζεται το Customs Data Hub, θα παρακολουθεί την ορθή εφαρμογή των κανόνων και θα παρεμβαίνει όπου εντοπίζονται αποκλίσεις από τις υποχρεώσεις των κρατών-μελών.
Η Αρχή θα συνεργάζεται με την OLAF, τη Europol, τη FRONTEX και την DG TAXUD για τη διαχείριση τελωνειακών κινδύνων και την καταπολέμηση διασυνοριακής απάτης. Παράλληλα, θα μπορεί να εισηγείται παρεμβάσεις για πλατφόρμες που θεωρούνται «φορολογικά αδιαφανείς», ενισχύοντας τη συζήτηση περί επιβολής περιορισμών ή φίλτρων σε συγκεκριμένα e-shops χαμηλού κόστους που λειτουργούν χωρίς φυσική παρουσία εντός Ε.Ε.
Πώς επηρεάζονται οι ευρωπαϊκές και οι ελληνικές επιχειρήσεις
Οι επιδράσεις στη δραστηριότητα των ευρωπαϊκών και των ελληνικών επιχειρήσεων αναμένονται σημαντικές. Αμεσα αίρονται σημαντικά γραφειοκρατικά εμπόδια και διασφαλίζεται ίση μεταχείριση έναντι διεθνών ανταγωνιστών, ενώ πρακτικά διευκολύνεται η εξαγωγή, καθώς καταργούνται διπλές διαδικασίες και ενοποιούνται τα συστήματα. Η ελληνική και η ευρωπαϊκή αγορά θα ανακουφιστούν από τον άνισο ανταγωνισμό των ασιατικών e-shops, που εισάγουν προϊόντα χαμηλής αξίας χωρίς επαρκή φορολόγηση, φαινόμενο που πλήττει ιδιαίτερα τον κλάδο της ένδυσης – υπόδησης. Η Ε.Ε. εξετάζει, επίσης, τη δυνατότητα απόσυρσης του ορίου αδασμολόγητων αποστολών κάτω των 150 ευρώ, ένα μέτρο που θα μεταβάλει δραστικά το κόστος εισαγωγών από πλατφόρμες τύπου Temu και Shein, προστατεύοντας παράλληλα την εγχώρια παραγωγή και το λιανεμπόριο.
Στον αντίποδα, αναμένονται δυσκολίες και αυξημένες ανάγκες -και κόστος- συμμόρφωσης για όσες επιχειρήσεις δεν έχουν ακόμη επαρκώς ψηφιοποιηθεί ή που λειτουργούν με παραδοσιακά μοντέλα.
Αν και στο ECOFIN δεν υπήρξε ακόμη τελική ψήφιση, η παρουσίαση της προόδου ανοίγει τον δρόμο για την κατάρτιση διαπραγματευτικής εντολής προς το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εντός του 2025, ώστε το νέο καθεστώς να αρχίσει να εφαρμόζεται σταδιακά από το 2026.
Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που αναμένεται να επηρεάσει άμεσα τη λειτουργία των τελωνείων, την καθημερινότητα των επιχειρήσεων και τον τρόπο που ψωνίζουν εκατομμύρια Ευρωπαίοι καταναλωτές.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 27/6/2025)
