Οι συγγραφείς περιγράφουν 26 χρόνια πριν ποιες ήταν οι εννέα διαφορετικές επιλογές που είχε ο Λευκός Οίκος
Πολλά από τα γεγονότα που σημάδεψαν τις αμερικανο-ιρανικές σχέσεις την τελευταία 15ετία, όπως και εναλλακτικά σενάρια που βλέπουν το φως της δημοσιότητας κατά περιόδους, περιγράφονται αναλυτικά στην ανάλυση με τίτλο «Which path to Persia? Options for a New American Strategy toward Iran», που εξέδωσε το 2009 το Saban Center for Middle East Policy, της γνωστής αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Brookings Institution.
Αν και οι συντάκτες του κειμένου υποστηρίζουν ότι οι απόψεις τους δεν εκφράζουν τις επίσημες θέσεις της CIA ή οποιασδήποτε άλλης κυβερνητικής υπηρεσίας των ΗΠΑ, η ανάλυσή τους αποτέλεσε για διαδοχικές αμερικανικές κυβερνήσεις ένα από τα βασικά συμβουλευτικά εργαλεία σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του Ιράν.
Οπως σημειώνουν, από το 1979 η Ουάσινγκτον έχει δοκιμάσει τα πάντα, από τον ακήρυχτο πόλεμο μέχρι τις μονομερείς παραχωρήσεις. Οι εν λόγω πολιτικές, παρότι έχουν καταφέρει να περιορίσουν σε κάποιο βαθμό το Ιράν, εντούτοις έχουν αποτύχει να πείσουν την Τεχεράνη να
εγκαταλείψει την υποστήριξή της προς τις τρομοκρατικές ομάδες, να ακυρώσουν την επιδίωξή της να αποκτήσει πυρηνικά όπλα και να ανατρέψει το περιφερειακό status quo.
Οι συγγραφείς περιγράφουν εννέα διαφορετικές επιλογές πολιτικής για τις ΗΠΑ όσον αφορά το Ιράν. Οι επιλογές αυτές κυμαίνονται από τη διπλωματία έως την ανοικτή στρατιωτική δράση και την αλλαγή καθεστώτος, με την κάθε επιλογή να έχει κινδύνους και πιθανά οφέλη. Στην ανάλυση επισημαίνεται ότι μια επιτυχημένη στρατηγική των ΗΠΑ μπορεί να απαιτεί την ενσωμάτωση πολλαπλών προσεγγίσεων. Πάντως, δεν αποκλείεται η στρατιωτική εμπλοκή των ΗΠΑ, αν όλες οι άλλες επιλογές αποτύχουν, συμπεριλαμβανομένων και των αεροπορικών βομβαρδισμών στις πυρηνικές εγκαταστάσεις, κάτι που έγινε πριν από λίγες ημέρες.
Σε κάθε περίπτωση, υπογραμμίζεται ο χαρακτήρας του επείγοντος για μια νέα πολιτική έναντι του Ιράν, καθώς, όπως εκτιμούσαν οι αναλυτές το 2009, το Ιράν θα μπορούσε να παράγει αρκετό σχάσιμο υλικό για ένα πυρηνικό όπλο μεταξύ του 2010 και του 2015…
1. ΟΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Α) Η προσέγγιση της πειθούς
Συνδυάζει κίνητρα και απειλές προκειμένου να ενθαρρύνει το Ιράν να αλλάξει τη συμπεριφορά του όσον αφορά το πυρηνικό του πρόγραμμα και τις περιφερειακές του δραστηριότητες. Η προσέγγιση απαιτεί την οικοδόμηση διεθνούς συναίνεσης για την επιβολή κυρώσεων, αλλά και την προσφορά σημαντικών οικονομικών και πολιτικών κινήτρων στο Ιράν.
Β) Δελεάζοντας την Τεχεράνη με αντάλλαγμα δεσμεύσεις
Η επιλογή αυτή έχει δυνητικά οφέλη, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας εποικοδομητικού διαλόγου και οικονομικών ευκαιριών. Μια σοβαρή προσπάθεια δέσμευσης θα μπορούσε να συγκεντρώσει την υποστήριξη των Ευρωπαίων συμμάχων.
2. ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Α) Εισβολή
Οι ΗΠΑ θα πρέπει να δημιουργήσουν νομική βάση για στρατιωτική δράση, καθώς τα ισχύοντα ψηφίσματα του ΟΗΕ δεν την υποστηρίζουν. Η υλοποίησή του θα απαιτούσε σημαντικούς στρατιωτικούς πόρους και θα μπορούσε να οδηγήσει σε παρατεταμένη κατοχή, ενώ το ενδεχόμενο ιρανικών αντιποίνων κατά των αμερικανικών συμφερόντων στο εξωτερικό αποτελεί σημαντική ανησυχία. Από την άλλη, όμως, το κόστος μιας εισβολής θα ήταν εξαιρετικά υψηλό, απαιτώντας ενδεχομένως εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια.
Β) Αεροπορικές επιδρομές
Ο πρωταρχικός στόχος μιας αεροπορικής εκστρατείας θα ήταν να διαταράξει σημαντικά ή και να καταστρέψει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το οποίο είναι διασκορπισμένο σε διάφορες τοποθεσίες.
Οι αρχικές αεροπορικές επιδρομές είναι απίθανο να εξαλείψουν εντελώς το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, με συνέπεια οι ΗΠΑ να αναγκαστούν να πραγματοποιήσουν επανειλημμένα πλήγματα για εβδομάδες ή και μήνες.
Γ) Επιτρέποντας ένα ισραηλινό στρατιωτικό χτύπημα
Το Ισραήλ θεωρεί το Ιράν ως άμεση υπαρξιακή απειλή και προετοιμάζεται για πιθανή στρατιωτική δράση. Ενα ισραηλινό χτύπημα θα μπορούσε να γίνει πιο γρήγορα από μια αμερικανική επιχείρηση, ενδεχομένως μετριάζοντας τις άμεσες απειλές. Ωστόσο, ένα ισραηλινό χτύπημα μπορεί να παρασύρει τις αμερικανικές δυνάμεις σε σύγκρουση λόγω των ιρανικών αντιποίνων.
3. ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ
Ορισμένοι Αμερικανοί πιστεύουν ότι το ιρανικό καθεστώς αποτελεί θεμελιώδη απειλή για την ασφάλεια των ΗΠΑ και ότι μόνο η αλλαγή καθεστώτος μπορεί να προστατεύσει τα αμερικανικά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή. Είναι επιφυλακτικοί απέναντι στις διπλωματικές και τις στρατιωτικές επιλογές και για τον λόγο αυτό υποστηρίζουν τις μυστικές ενέργειες, προκειμένου να διευκολυνθεί η πτώση του καθεστώτος.
Α) Η βελούδινη επανάσταση: Υποστήριξη λαϊκής εξέγερσης
Ενθάρρυνση μιας λαϊκής επανάστασης στο Ιράν στο πρότυπο των επιτυχημένων βελούδινων επαναστάσεων στην ανατολική Ευρώπη. Η υποστήριξη των ΗΠΑ θα μπορούσε να βοηθήσει στην οργάνωση και την ενδυνάμωση της εσωτερικής αντιπολίτευσης.
Σε κάθε περίπτωση, η αποτελεσματική υποστήριξη της αντιπολίτευσης θα απαιτούσε σημαντική αύξηση της χρηματοδότησης και ικανότητες συγκέντρωσης πληροφοριών.
Β) Υποστήριξη της εξέγερσης
Ενα παραπλήσιο σενάριο είναι η στήριξη υφιστάμενων ιρανικών ομάδων της αντιπολίτευσης ή εθνικών μειονοτήτων προκειμένου να αποσταθεροποιήσουν το καθεστώς. Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να παρέχουν όπλα, εκπαίδευση και χρηματοδότηση σε ομάδες ανταρτών για να τις βοηθήσουν να αμφισβητήσουν το ιρανικό καθεστώς, εξασφαλίζοντάς τους παράλληλα ασφαλή καταφύγια σε γειτονικές χώρες.
Γ) Υποστηρίζοντας ένα στρατιωτικό πραξικόπημα
Η ενθάρρυνση ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος στο Ιράν είναι μια πιθανή εναλλακτική λύση έναντι των λαϊκών επαναστάσεων ή των εξεγέρσεων. Ωστόσο, ο ιρανικός στρατός παρακολουθείται στενά, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον εντοπισμό πιθανών πραξικοπηματιών.
4. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΡΟΠΗΣ
Η ανάσχεση αναδεικνύεται σε πολιτική έσχατης ανάγκης για τις ΗΠΑ, όταν άλλες διπλωματικές προσπάθειες αποτυγχάνουν. Η πολιτική της ανάσχεσης δεν επιδιώκει να αλλάξει το καθεστώς, αλλά αποσκοπεί στον περιορισμό της επιρροής του Ιράν. Η ανάσχεση αποτελεί την προεπιλεγμένη πολιτική των ΗΠΑ από την Ισλαμική Επανάσταση, με ανάμεικτα αποτελέσματα. Οι ΗΠΑ έχουν εφαρμόσει κυρώσεις για να περιορίσουν τις δυνατότητες και την επιρροή του Ιράν. Ομως η περιφερειακή ισχύς του Ιράν είναι εν μέρει αποτέλεσμα των ενεργειών των ΗΠΑ που προκάλεσαν κενά εξουσίας.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 27/6/2025)
